Historische Vereniging Arnemuiden

ZA Gemeente Arnemuiden Invent.nr. 161:

Diversche Placaeten ende Verboden van de Magistraet deser Stadt beginnende 1574 tot 1586.

 

DEEL II (1582 - 1586) Uittreksels, kladtranscripties en toelichting:

Onenigheid over de tarieven over "elcken hondert zouts"

Alsoe onlancx geleden seker polityke ordonnantie gemaect ende gepubliceert is geweest inhoudende den taux ende prijs/die de schippers dess stadt voor elcken hondert zouts dat zyl(ieden) van hier vervoeren souden/ genieten ende proffitere moegen wel minder ende niet meerder/ Ende dat tot noch toe niet bevonden en is da die selve schippers daar in gefaillieert of te buyten gegaen syn/ Sulcx dat alle burgers ende Inwoonders dess stadt vuyt gebuersaemheyt ende burgerlicke Affectie wel gehouden souden wesen die selve schippers/Soe wanneer die alhier ledich liggen voor andere te voerderen ende te wercke te stellen/soe wort nochtans verstaen dat eenighe heurluyder schuldich debvoir ende affectie tot den medeburgeren vergetende contrarie van dyen om zeer cleyne oorsaecken practiserende zyn/mits de vrachten aen andere buyten deser stadt bestedende/ende die coopluyden oft schipperen om tselve te doen oock oproyende waar deur in toecomende tyden geschapen wesen een affgunstichey ende tweedrachticheyt soude der burgeren te groeyen tot groote achterdeel derselver ende dess stadt/Om waar inne tot goet onderhout der behoorlicker ende nootelicker eendrachticheyt ende goede politie te versien hebben B+B+S+R geordonneert ende gewillcuert enz. by dess/dat gheen burgers oft Inwoonders dess stadt eenighe soedanighe quade practicken voortaen en sullen mogen gebruycken/Ende sulcx nyet eenighe schippers van buyten dess stadt bevrachten oft te werck stellen/soe wanneer eenighe binnen schippers alhier ledich ligghen/ noch oock eenighe coopluyden oft schippers om tselve te doen oproyen noch informeren directel(ick) noch indirectel(ick) ende dat op te boete van twee ponden groten Vls voor elcke reyse dat contrarie gedaen oft gepractiseert sal worden te verbuiren/Ende ten eynde deser ordonnantie niet illusoir en blive over mits die zwaricheyt der probatien/ soe hebben voorts geordonneert enz.mits dess dat alle die voorgeroerde burgers ende Inwoonders daer eenighe Inwoonders daer eenighe merckelyke suspitie op vallen zal ter ordonnantie ende discretie van burgermrs. henl(ieden) sullen moeten purgeren by eede (dat zyluyden teghen dese ordonnantie nyet gedaen of doen en hebben directel(ick) oft indirectel(ick) soe boven verhaelt is

Ende dat die refusanten van soedanighen eedt in gelycke boete van twee ponden vervallen sullen/ Te converteren die voorn.boeten in dryen op aldyen daer rigoreuse executie valt/een deel(aan de officier, die de " executie (is) doende") tweede deel tot proufyte van tschippersgilde ende tderde part aen de gemey(n)e armen dess. stadt.

Ende op aldyen datter den officier niet mede gemoyt en wort off kennisse oft geeft ende calangue doet/sal tselve deel mede strecken voor den Armen Alles by provisie.

Ordonnerende voorts dat alle schippers henl(ieden) van gelycke reguleren conform dordonnantie op henl(ieden) gemaackt ende voorts conformeren voor soe veel doendel(ick) is met andere schippers int dienen van de Coopman ende vracht heysschen ende in alle gevalle niet texcederen den loon henl(ieden) toegeleyt/dan wel verminderen naer vuyt heeschen van de tyt (naar de tijd en de zaken vereisen)

Ende voorts generael sonder advies?van de B+S+ende Raiden geen nyeuwcheden te maecken oft aen te rechten

Verboden personen met "contagieuse sieckte(n) in te nemen"

Item alsoe bevonden ende verstaen wordt dat eenighe burgers dess stadt hen vervoorderen eenige persoonen in te nemen ende logeren besmet wesende met contagieuse sieckten/als peste ende diergel(icke) ende dat de selve contagieuse sieckte notelick dient geschout ende by alle behoorl(icke0 middelen daertegen voorsien te worden/emmers soe langhe God die heere anderss believen sal/zoe hebben B+B+S+Raiden voorn. geordonneert enz. wel scherpel(ick) interdicerende mits dess. dat van nu voortaen gheene borgers oft Inwoonders hen vervoorderen sullen eenighe ziecken in te nemen oft logeren op pene dat die borgers indien eenige zulcke ziecken tzy off zy theurlieder huyse zieck ingecomen zyn oft daer zieck geworden zyn de tyt van ses weken (indien zij niet sterven 14 dagen) hun huys sluyten. (bovendien een boete van 20 schellingen bij overtreding)

2 december 1581

Gepubliceert ende vermeerdert op den XIIIIen Meye LXXIIItich

Voorzichtig omgaan met vuurwapenen

Item dat nyemant hen vervoorderen en zal aen yemant geweer ende in sonderheyt aen roers (vuurwapen: opvolger van de musket)te commen tzy en om te laden/ontladen/oft anderss, op arbitrarre (arbitraire) correctie

1 of 2 leden van de wet of raad moeten in persoon waken/zonder iemand anders dan iemand uit wet of raad bij absentie te mogen laten vervangen. Boete van 2 schellingen: de helft voor de provoost en de helft voor de wacht.

De provoost was Aelb. Roodeburch. Deze diende een provoost-stock te dragen "met sheeren (Willem van Oranje?) wapene ende stadswapene "

7e January XV cLXXXII ?

Brand op de schepen of t.g.v. nalatigheid enz.

Er dreigde gevaar van "onversienigen brandt" in de schepen voor de stad zowel "op stroom als opt sclyck(slik) aende hoofden oft elders liggende" Er werd nonchalant met "vier" omgegaan. De straf op het veroorzaken van brand was zeer zwaar

"metterdaet in het vier gewor(d)pen ende verbrant ende daerenboven aen syne goeden die schade verhaelt te worden/ mitsg. aen het schip daer den versuymer op dient oft gecommitteert ende vuyt dwelck den brant soude mogen rysen/en by aldien den misdadighen oft versuymer ontliepe ende dan tegenvoirdghen straff ontginge/naermaels aen den lyfve gestraft te worden op aldyen syne goederen die schade nyet bestrecken en moegen

voor het luyden van de wachtklok was het verboden enig vuur of licht op een schip te ontsteken. Op de boete van 10 schellingen

"Wel verstaende : nyet begrepen en syn de veerschepen commende vuyter reyse op stroom met passagiers oft anderss. op henluyder getyde liggende

"alle arbeiders tzy keetman,wagenaeren ofte andere begeerende lancx der straete te wercken ende dobbelinghe te hebben gehoude sal syn te comen waecken op zyn beurte tot dyen eynde een huys binnen dess stadt te designeren alwaer hem de wachte telcke genuncieert zal worden.

Ghepubliceert op den XXIen April XVc LXXXIItich

Agressief geweld en Verweer by nootweere enz.

.."wye hy sy tzy aenvechter oft verweerder vuytstekende altyts nootweere met behoorl(icke) moderatie syn mes opsteker rapier oft ander gelycke minder oft meerder geweer jegens den anderen vuyttrecke op de boete van vyff Carolus guldens te verbueren/alwaer hy daermede nyet en staecke ende dat zoe wie metten oneffe opsteker rapier oft ander minder oft meerder geweer naer den anderen steect/alwaert hy daermede richte verbeuren ende vervallen zal in de boete van thien gulden

Item dat soe wye den anderen met syn mes/opsteker/rapier oft andere gel(icke) quetste en bloet laette >>>>>>> 15 gel(icke) gulden

Wie "met steenen,ysers oft anders worpt" zal verbeuren 3 gulden; met "vuysten oft vuystslach" 5 schellingen

Wie "by avende ende zulcx by onbehoorl(icke) tyden yemant slaet steeckt quetst enz." boven de boete ook "arbitral(ick) gecorrigeert naer gelegentheyt vande saecke

Op de "Jaermarct" worden de boeten verdubbeld

Controle op illegaal verblijf van schippers schuytluiden bootgesellen en andere vremde. Ook controle op illegaal "aanliggen" van schepen.

Alsoe nootelick dient voorsien/ende alle middel benomen te worden/waer deur de vianden des gemeene welvaarts eenighe aenslaegen des nachts/tsy by aencommen van schuyten ende schepen oft anderss. te wercke soude comen bringen tot goede versekeringhe ende bewaringe soe van dess stadt particulierl(ick)/ als van de geheelen eylande general(ick) zoe hebben B+B+S+Raiden dess stadt Arnemuyden verboden ende geinterdiceert enz. wel scherpel(ick) mitsdess/dat gheene schippers oft schuytluyden van wat qualiteyt oft conditie die syn/tsy vremde oft burgers deser stede van nu voortaen des nachts oft eenichsins by den donckere ende tsluyten van der poorte hen vervoorderen sullen tzy volck in hebben oft nyet aen de hooffden bruggen rysbermen oft andere plaetse ende aencomsten dess stede eenichsins aen te commen(oft aen te leggen/

Op de boete van twintich schell. voor de heuden (lichters) ende van de smal schepen/ende thien schell. de schuytten/ende voorts sonder contradictie oft recompensie te moete lyden ende dragen de schaden ende quetsingen/die zyl(ieden) met schieten aen heurl(ieder) schepen schuytten/ende oock aen heurl(ieder) lichamen/alwaer/ter doot toe/ontfangen sullen hebben/mitsgaders daerenboven te moeten betaelen tcruyt ende clooten dat naer henl(ieden) geschoten sal syn voor al twelcke zyl(ieden) feytel(ick) ende by pandinghe sonder eenigh convenientie geexecuteert sullen worden/tappliceren de voors. boeten deen helft voor de wachte ende dander helft voor den Officier op aldyen hy dexecutie doet ende indien hy gheen executie en doet tot behouff van de armen

Afval buyten de Poorten !

Item dat eenyder binnen dess stadt gebrande wyn brandende nyet en sal vermogen twater oft vuylicheyt van de selve brandewijn commende te storten of ghieten in eenige goten vroonen oft waterloopen dess stadt/dan de zelve gehouden syn te dragen buyten tsIorispoorte ende selve aff te gieten ten minsten ter halver brugge/gel(ick) oock de vleeschhouwers gehouden sullen syn hen poken? dermen ende andere vuylicheyt die zyl(ieden) van hen beesten crygen buyten de voors. poorte te bringen ende aff te gieten oock ten minsten ter halver brugge/ op de boete van X schellingen Vls.

"Goten schoone te maecken"

Item dat alle huyshoudende luyden gehouden sullen syn tallen tyden zoe voor heurl(ieder) deuren als besyden heurl(ieder) huysen hen goten schoone te maecken ende houden op de boete van een schelling telcke reyse te verbeuren/daer voor den dienaer ooc pant vuyten huyse sal mogen haelen.

Heiliging van de Zondag tijdens de Predicatie.

Item dat gheen weerden oft weerdinnen tenselven geduerende de predicatie voor den noen wyn oft bier tappen zullen mogen anders dan voor den reysende man/al op pene te verbeuren vyff schellingen g Vls van elcke reyse/ ende voor elcke persoone die binnen de voors. herbergen in tgelach bevonden soude mogen worden

Verboden Tar(teer)keetels te heeten by rijswercke etc.

Voor iedere schipper is het verboden tarketels(teerketels) te "heten, waerdeure eenich Inconvenienten soude mogen gebeuren. Op de boete van twintich schellingen (+ betalen van alle schade +arbitrale correctie.

Stadsarchief Dordrecht

Uit Archief 3: de Keurboeken van de stad Dordrecht Inv.nr.29 : kunnen we opmaken dat omstreeks 1580 een verbod van kracht was "beroerende de jacht en het vangen van wilt"

In de eerste plaats werd het koren van "de lantman" vertrapt bij het jagen van de "haezen ,rygers, snaven, cranen ende ander vliegende wilt" Ook gingen veel jonge dieren dood omdat de vogelouders het loodje lieten.

Ook kwam het vaak voor dat Tappers fraude pleegden door "burgeraccijns te betalen. Dat was aantrekkelijk want bier en wijn door Tappers "opgedaan" werd 2,5 maal zo zwaar belast.

Het was verboden "op geen carren ofte sleeden in de stadt te mogen sitten" Dat was om ongevallen te voorkomen "voor kinderen ende andere luyden, door quade toezicht van de sleenaers ,molenaers ende Carluyden op de sleden ende Carren ofte in backen staende ofte sittende"

Stadsarchief van Goes

Uit Gedrukte Ordonnanties van de Stad Goes inventarisnr.688,

valt op te maken dat het nogal eens voorkwam 'het klimmen over Stadspoorten, en 't overbrengen van Persoonen en goederen over de Stadsboom aen de Haven"

of "op onbehoorlijcke tyden of wyzen in of uyt de stad (zich) begeven" door middel van boten of vaartuigen "aan wederzijden van den Boom geplaast, Stadspoorten overklommende hebben"

uit Verordeningen en Publicaties van de stad Goes Inventarisnr. 679

Iets over "de opening van de Poorten" 's morgens

In januari om 6 uren

In februari om 5 uren

In maart om 4 uren

In april om half vier uur

In mei,juni en juli om 3 uren

In augustus om half vier

In september om 4 uren

In october om 5 uren

In november/december om 6 uren

des avonds

In januari om 5 uren

In februari om 6 uren

1 t/m 15 maart om 7 uren

16 t/m 31 maart om half acht uur

In april om 8 uren

mei/juni/juli om 9 uren

1 t/m 15 augustus half 9 uur

16 t/m 31 augustus om 8 uren

1 t/m 15 september half 8 uur

16 t/m 30 september om 7 uren

1 t/m 15 october om 6 uren

de rest van oct/nov. om half 6 uur

In december om 5 uren

De "opening van de Poorten van Arnemuyden" zal daarvan niet veel van afgeweken hebben.

Er was ook een publicatie tegen het verkopen van kolen uit de Zoutkeeten, "en het inbrengen van de zelve binnen deze stad in eenige huizingen" vanwege brandgevaar.

Dat gebeurde vooral door"vrogten uyt de Keeten"

Ook vrouwen en kinderen mochten die zogenaamde "doove koolen" niet de stad inbrengen.

Doodstraf

De schippers moeten goed toezicht houden op het "vier". Anders zullen ze zelf in het "vier" geworpen worden.

Ze moeten ' s avonds "naer verlaten der wachtclock ende voor het sluyten van de poorten naer heurlieder schepen gaen ende by den selve de heele nacht bliven op alles goed regard nemende"....en is yeuwers bevonden oft achterhaelt wort van den tyt van XXIIII (uren) in den block op de marct dess stede openbaerlick ten exempel ende aensiene van eenenyegelick feytelick ende sonder eenige convinentie (conventie?) gestelt te worden/"

alle groot schippers oft heurlieder liggers (lichters?) op alle heurlieder anckers metten leegen(laag water?) zoo drooge liggende datter eenige smalschepen op souden moegen sitten /ende (indien) die schade daerby lijden schade verbeurte van XX schellingen en schade betalen" Er moet om dat te voorkomen een vast staande baken opgesteld worden.

Ordonnantie tegen verkoop van (ongekeurd) vleesch

Item hebben geordonneert enz mits dess allen vleesch(h)ouders dess stadt van nu voortaen hen bestiaele geslagen te blazen/ oft eennichsins eenich geblazen vleesch binnen dess stadt ende Iurisdictie van dien te venten ende vercopen op de verbeurte van tselve vleesch en boet van twintich schellingen.

Vleesch blazen: het vlees een beter aanzien geven door het opblazen ervan. Dat vlees was niet gekeurd door de"Ceurmeester"

Turf moest door gezworen tonders "getont ende gevolt worden openbaere ter cayewaert in tonnen metten arent (stadswapen) daerop gebrant/welcke tonnen tot boven toe gevolt vier mael over en weer gestoten;de slachmande daerop ooc vol (en flink geschud). Het turfvullen lette nauw.

Wat de wacht betreft: er werd op het stadhuis "lesinge" (presentielijst) gehouden door de korporaal.

..."alle persoonen burgers ende andere op roers gestelt zynde gehouden sullen wesen provisie vam lonten voor eenen geheelen nacht ende dach/ende van cruyt ende loot ten minsten voor ses scheuten telcke wachte by heur te hebben op de boete van twee schellingen

Als wapen moest de wachtloper een roer of "hellebaerde" hebben; ook een "zijdtgeweer/tzy een rappier ofte cortelasse op de boete van twee schellingen.

N.B. Iedere keer weer wordt de wacht verzuimd.

Er is de publicatie van 8 novenber 1583, waarbij men zo ver gaat dat elke keer "by trommelslach" de wacht opgeroepen wordt (letterlijk opgetrommeld)

Dach(t)wachte

Ende opdat voortaen beter ordere gehouden worde in de dachwachte sal yder corporaelscap tzy by lootinge ofte anderss. vier mannen ordonneren ende beschicken/om de geheelen dach de wachte te houden/daer van de twee voor en de twee naer den noen de wachte houden sullen/de vier persoone vuyt het wachthuys by de vogelsanck commende de twee daervan naer de Veersche poorte/ende andere twee naer de Middelburchsche poorte vertrecken zullen/om aldaer met de viere die aenelcke poorte gebleven zyn wederom by lootinge oft anderss. te accorderen ende vereenigen/welcke van de drye de voornoene/en welcke drie de naernoene de wachte bewaeren ende houden sullen

Item sullen de voors.dachwachters gehouden syn continuel(ick) schiltwacht by beurte te houden in de poorte ofte daer buyten ende op alle incommende persoone goetregaerdt nemen ende donbekende ofte vremde buytenluyden aff te vragen van waer zy commen ende waer zy toe willen op de boete van een schelling voor elcke reyse dat de poorte sonder schiltwachte bevonden zullen worden/ te verbeuren."

.... niet weggaan voor de nanoeners gekomen zijn

ieder met zijn "eyge geweer"

de gehele dag 1 korporaal aanwezig bij de loting.

niemand mag dronken op wacht staan

altijd wachten op deaflossing

verboden te slapen.

"gehoorsaem" aan de bevelen

meerderen niet uitvloeken of uitschelden

niet een "geweer" van iemand anders laden/ontladen.

Aantrekkelijk:alle boeten mogen door de wacht "verteert" worden als 1 wacht in overtreding is. Als de gehele wacht schuldig wordt bevonden dan "ten proffijte" van de assistent van de wacht.

Ook arbeiders die "lancx der straeten werckende" zijn en "dobbelen", dienen "waecke ende andere lasten" op zich te nemen.

Het is zelfs zover gekomen dat wachten gehuurd konden worden.!!

"Ende om voortaen de huirlingen die om gelt waecken in goede ordere te houden als dat betaempt"hebben B+S+R een handleiding voor huurlingen geschreven.

Ze moeten met een roer om kunnen gaan en met de andere wapens die voorgeschreven zijn "ter wachte te commen"

"voorsien van zoeveel cruyts loots ende lonten als boven geordonneert is/ mits dat elck huerlinck acht stuvers van elcke wachte hebbem zal"

Ook voor huurlingen geldt >>>>>> volstrekte oboedientie (gehoorzaamheid) op straffe van bovengen. boete + niet meer tegen geldelijke vergoeding te mogen waken. Bovendien arbitral(ick) gecorrigeerd.

.."opdat alles niet illusoir blykt", wordt door B+S+R tot assistent van de wacht benoemd Cornelis van Heussen.

Bij subordinatie is de straf veroordeeld te worden als "meutmaker ende tegenstaender van Iustitie"

Ghepubliceert ter puyen der stadt Arnemuyden in Zeellt

op den VII Juny XVc LXXXIIItich.

Meuterie (muiterij) op de Zoutketen.

Alsoe tot kennisse van B+B+S dess stadt gecommen is/dat eenige aerbeyders soe mans als vrouwen dagel(icks) onder de keeten werckende/onlancx hen vervoordert hebben eenige meuterie ende oproer onder de keeten te maecken in precisel(ick) te willen affheesschen ende affnemen meerder dan redel(icke) loon/dan zyl(ieden) tot noch toe ghadt hebben/ Mitsgaders oock den goetwilligen aerbeyders begeerende op hen Ordinaris loon te wercken ende continueren/nyet alleenl(ick) te iniurere/dan oock poogende ende dreigende die metter daett in hen werck te willen beletten ende verhinderen/ende dat daer in nootel(ick) in alle vlijt dient geremedieert te worden/om alle quade consequenties te weeren ende voor te comen/ Te merrr dat de panneluyden ende coopluyden in principaelste van de teelt daer deur nyet geryeefft ende gedyent en comen te worden tot merckelijcke schade ende ongerieve van de panneluyden ende coopluyden/ende consequentel(ick) dess stadt ende inwoonders van dyen/als van de soutneringe meestendeels dependerende/soe hebben B+B+S voorn. geinterdiceert enz. wel scherpelic mits desen/dat hem eenygel)ick) van wat qualiteyt conditie oft soorte hy sy/tzy man oft vrouwe hem verdrage ? ende wachte voortaen yemande van de voorn. arbeyders ten respecte van soedanich heurl(ieder) aerbeyt met woerde ofte wercke te iniureren hinder oft belet te doen op pene van ten respecte van verbale Iniurie gebannen te worden vuyt dess stadt ende Iurisdictie van dyen ende te respecte van dadelick oft feijtel(ick) iniurie als slaen,smiten/stooten/ende diergel(icke)/ van gegeeselt ende gebannen te worden naer vermoegen der Stads gerechticheyt ende soe verre ende vuyt den zelven vuyt verstecken mach/ende anderss/zoe verre tfeyt zeer ende waer waere voorder ende verstrasser ? gecorrigeert te worden naer gelegentheyt van de saecke/verslaerende onder de voors.aerbeyders te verstaen die gene die naer datum van dess by deken ende beleeders van de gemeene panneringe daer toe geaccepteert ende verordonneert sullen worden/waertoe deselve deken ende beleeders geauthoriseert sijn ende worden geauthoriseert mits desen met sulcke prerogative ende voordeele dat nyemant van de zelve deken ende beleeders nyet geaccepteert zynde onder de voorn.neringe en sal mogen dobbelen oft deelinge van werck versoucken ende veel min wercken

Ghepubliceert ter puyen der Stadt Arnemuyden in Zeelt op den .... XVc LXXXIII tich

Over de Wacht

..."persisterende by de voorgeroerde Ordonnantie ... mitsdezen de zelve voortaen strictelick in alle haer poincten onderhouden te worden/op de penen ende bruecken daer in vermelt ende veranderen tvoors. punt van de voors. acht stuvers/hebben geordonneert enz. mits desen dat van nu voortaen nijemant een ander in zyn plaetse zal moegen stellen/oft yemant voor een ander sal moge waecken sonder consent oft wete van den wachtmeester hieronder genoent/ende sonder byder zelven wachtmr. daer toe gelaten ende voor bequaem bekent te zyne/Ende zal den absenten ende selver nyet begerende te waecken persoonl(ick) gehouden syn den wachtmr. daervan te waerschouwen voor den middage/om alsoe in tyts naer een andere in zyn plaatse te mogen zyen/ Ende om voortaen de voors. ordonnantie behoorl(ick) onderhouden ende strictel(ick) geexecuteert te worden/ Soe hebben B+S+R voorn. tot assistent van der wachte gecommitteert enz. Cornelis van Heussen."

N.B.De overheid hoopte dat men voor de assistent, die officieel benoemd was meer ontzag zou hebben en vooral meer gezag.

Deze mocht niet uitgescholden worden; "resisteren met woorden of met wercken/of anderempeeschement cleen of groot te doene/op pene van gestraft te worden als meutmaker/ende tegenstaender van Iusticie.

Ghepubliceert ter peuyen der Stadt Arnemuyden in Zeelt. op den XXIXen Octob(er) XVcLXXXIIItich

"De moeyten" bij de inkwartiering van militairen

Alsoe syne Excie ende Staten Van den Lande beliefft heeft eenige soldaten tot garnisoen binnen deser stadt te beschicken/die henluyden logementen selfs souden moeten versorgen/conform dusancie ende gebruyck in andere steden van Walcheren dien aengaende gehouden/ende dat naer alle devoir by de selve soldaten daertoe voer alsnoch gedaen bevonden is/dat die burgerrye ende andere Inwoonderen seer luttel commoditeyt offooc wille hebben/om die selve soldaten voor tamelicke betalinghe van eenighe s(e)laepsteden tacccommoderen/ In sunderheyt soo tselve ooc op eene corten tyt qualic doenlicksy/ende dat nochtans die selve soldaten midelertyt nyet ongeaccommodeert en moghen noch behoorente bliven/soe hebben B+B+S+R/om daertoe by provisie te voersien geordonneert enz. dat alle persoonen die binnen deser stadt openbare taverne syn houdende/mitsgaders oic die weerden van de groote schippers ende general(ick) alle personen hen generende met bedden te decken ende volck logeren gehouden sullen die voorgen. soldaten te geriefven ten respecte van yeders huys van eenen bedde tzy binnen huerluyder woenhuysen/Off anderssins daer zyluyden off een yeder van henluyden dat sullen weeten te besorgen/ende dat voer redelicken ende tamelicken prys by de soldaten/ende dat voor den tyt van twee weeken/om midlertyt by de soldaten dien aengaende voorder geaccordeert off ander logementgesocht ende becomen te mogen worden/Ende dit alles by provisie ende sonder te trecken in consequentie? Ende soe yemant in desen gebrecklich viele/ salmen op ten selven desaillanten billietten t exescheren (executeren?) om soedanighen accomoderinge te doen/sonder eengh proufiten voerden voorgeroerdetyt.

Ghepubliceert ter peuyen der stadt Arnemuyden in Zeelt. op den XXVIen novemb(er) XVcLXXXIIItich

Arnemuiden niet gastvrij ??

Arnemuiden kreeg de slechte faam dat de "principale" herbergen het vertikten om de reisende man zelfs "luyden met eeren" logies te geven. Er moet zelfs een boete van 5 schellingen daarop gestelt worden.

N.B. Welke oorzaken? Werd er weinig aan gasten verdiend? Waren het slechte betalers, of waren zij weigerachtig om te betalen ? Was Arnemuiden overbevolkt, omdat er een tekort aan huizen was? Brachten de gasten veel overlast aan ? Of leek het alleen maar dat de herbergier niet gastvrij was,omdat deze verzuimde de vreemdelingen ter registratie aan de secretaris van de stad en de baljuw op te geven ?

Hadden de herbergiers liever klanten die de herberg alleen bezochten om gebruik te maken van de tapperij en om 9 uur weer weggingen?

Of was het misschien zo dat de herbergiers meer verdienden met nevenactiviteiten of winkelnering dan met het logement houden ?

Wie zal ooit antwoord kunnen geven op deze vragen ??

Verblijf van "vremd volck nyet aengebrocht"

Item alsoe bevonden wort dat de vremde passerende coopluyden ende passagiers hier commende logeren naer behooren/des avonds by de herbergiers ende andere vremdt volck logerende nyet aengebrocht en worden ende dat daer deur de stadt groot achterdeel ende perickel van overvallinge zouden mogen aenstaen/waer in by alle behoorl(icke) middelen dient voorsien te worden/zoe hebben B+B+S+R geordonneert enz. " ......dat vanaf nu registratie zal worden gehouden in 2-voud 1 biljet moet binnen een uur"naerdat de clock verlaeten is ende poorte gesloten" naar het "Cantoor" op het stadhuis gebracht worden en het andere "aen myn heer den Bailliu" met naam. toenaam,specificatie "vanwaer ende tot wat eynde zyl(ieden) comen". boete 5 schellingen: De Armen kregen een 1/4 van de boeten.

Ghepubliceert op den Xen december XVcLXXXIIItich

vernyeuwt op den VIIIen Meye XVc ende LXXXIIIItich

Weer over brandveiligheid m.b.t. de "schepen"

Er mogen absoluut geen "vueren" op hoofden of rijswerken aangestoken worden "om tarkeetels(teerketels) te heeten.

Bij overtreding 20 schellingen boete en de schade betalen.

Er was grote vrees voor brand en er waren veel overtredingen,

daarom werden bepaalde publicaties voortdurend herhaald.

Ongewenst gedrag van "bootgesellen"

Bij het aankomen van de schepen 's avonds en ook de hele nacht of het grootste deel van de nacht kwam "veel vremdt volck " in de stad. ..."zoe bootgesellen als anderss. in dronckenschap ende anders sonder licht lancx der straeten loopen / waerdeure geschapen soude syn eenige vechterien ende oproeren zoe deur dronckschap als anderss. in den navent/oft oock des nachts te mogen gebeuren". Daarin moet voorzien "tot gerusticheyt van alle burgers" enz.

(Na negen uur) ..."niet zonder licht lancx derstraeten sal mogen gaen eerst op de verbeurte van wapene oft geweer voorts op de boete van 5 schellingen".

Wie geen boete betaalt komt in de gevangenis tot die boete betaald is " "furnissemente (gijzeling) van de welcke die in gebreke wezen sal te betaelen in vangenisse geleyt zal worden/ende aldaer bliven ter tyt toe zy de boete betaelt zal hebben/off indien hy de macht nyet en hadde/zal voor de boete drye dagen te water ente broode geleyt worden

Ende alsoe somwylen gebeurt dat sommige bootgesellen ende andere des avents of des nachts in dronckschap ende anderss. vuyt deen herberge in dandere liggen en loopen veel ongeregeltheyt ende onbehoorelicheyt voorstellende en bedrivende soe hebben B+B+S+R geordonneert wel scherpelick enz.mitsdesen dat voortaen gheen herbergiers naer tluyden van de voors. clocke gheen bootgesellen oft andere vuyt een andere herberge commende en zullen mogen in nemen/logeren oft ontfangen/oft eenichsins setten/Op de boete van vyff schellingen van elcke persoone te verbeuren die zyl(ieden) contrarie dess ingenomen gelogeert oft eenichsins geset zullen hebben

Ghepubliceert ter peuyen der Stadt Arnemuyden in Zeelant

op den XIIII January XVc en LXXXIIIItich

Over "ledighe erffven" en groot gebrek aan woonruimte.

N.B. Er staan sinds de verwoesting van 1572 veel erven leeg, vervallen en geruineerd. Toch is er groot gebrek aan woonruimte, b.v. om soldaten in te kwartieren.

Het gaat vooral om de Lang(e)straat tussen de Middelburgse en de Veersepoort.

Naerdyen B+B+S+Raiden deser stadt aensienlic bemercken/dat nyet tegenstaende die voergaende penale bevelen van zyn Pr(incelicke) Exc(ellentie) ende deser stadt gedaen ten fine van de vervallen geruineerde off andere ledighe erffven binnen deserstadt daer eertyts woenhuysen op gestaen hebben/wederom op te timmeren daer toe wegen oft emmer seer luttel debvoirs oft voorderinge tot noch toe geschiet is/in sunderheyt byden ghenen/die tamelicke macht ende middele hebben om soedanige optimmeringe overlange gedaen te hebben/ Sulcx dat die stadt naer luyt ende vuijtwijsen van de voorgeroerde bevelen ende expresse penen by zyne voorgeroerde onbetimmerde ende ledighe huyserffven taenveerden ende om by anderen betimmert te worden/te doen vercoopen/om alsoe die stadt in state gebrocht/soe wel tot welvaren der selver stadt/als oock van de andere Inwoonende burgeren/ die by foulte van meerder huysvestinghen ende in tyde van noode van soldaten te logeren anderss. grootelicx vercort bliven/ Alsoe nochtans die voorgeroerde B+B+S ende Raiden een yegelyck gheeren het meeste contentement ende gerieff geven ende doen souden/dat henluyden behoudens eere ende eedt ten respecte van de verbeteringe van der stadt met allen Inwoonderen van dyen mogel(ick) wesen soude/ hebben voor de laetste reyse noch willen adverteren enz. dat een yegelick hebbende soedanigh erffven die selve betimmere ende redressere/in sunderheijt die gelegen syn in de lange straet tusschen de Middelburchse ende Veerse poorte/maeckende daertoe gereetschap tusschen dit ende mendach naestcommende/ende voorts continueren naer behoeven ende gelegentheyt van de erffen ende timmeringe off metselinge daertoe notelic/ofte dat men anderssins sal procederen conform die voorgeroerde bevelen van zijne p(rincelycke) Ex(cellentie gedecreteert ende geautoriseert sonder voorder dissimulatie oft vertreck

Over wildplassen het doen v.d. grote boodschap op de openbare weg vanwege het gebrek aan Privaten

Item voorder aenmerckende dat veele huyssen binnen derselver stadt opgetimmert syn sonder privaten/off andere plaetsen om meschen gevouch te doen/dat oic vuele camers daer van onversien aen verscheyden ende groote menaigien verhuert wordende/waerdeur dat die selve personen soedanige huyskens oft camers gehuert hebbende ende die bewonende henluyder gevoucht op te straten ende andere opene plaetsen dagelics nyet alleen tot groot oneeringe van de plaetse/dan oic tot grooten stancke daer wel veel siecten deur gegenereert souden moeghe worden/zyn maeckende ende doene/ soe hebben B+B+S geordonneert enz. dat alle soedanighe huysen ende cameren/ off ten minsten inwoonders van dien van secreten binnen huys off plaetse van dien gerieft sullen moeten worden/ende dat oversulcx oic nyemant opter straten oft open plaetse syn gevouch sal moegen doen/tzy groot off cleyn/ op te verbeurte van eenen schelling die douders voor de kinders off meesters ende vrouwen voor de dienstboden gelden sullen/ende by foulte datse nyet en hadden om te betaelen/datse in den block geset off anderss arbitrarie gestraft sullen worden aenden lychamen

Ghepubliceert ter peuyen der stadt Arnemuyden in Zeelt op den XXVen february XVc LXXXIIItich

Voortdurend problemen over de Wacht

De "huerlingen" hadden als zij als remplacant de wacht hielden vaak verkeerde wapens bij zich. Ook waren er andere diverse gebreken. Alleen "by notoire ende ongeveynde siecte/ ende absentie buyten de stad (moch) by den wachtmr(meester) een ander in syn plaetse tsynen coste (gesteld worden) "/mits dat dit gebeurde voor het luiden van de wachtklok.

De "huerlingen" werden slechts toegelaten als zij van te voren door de burgemeesters "opte rolle"gesteld waren "in de plaetsen daer die voor waken souden".

"Daer in die selve Burchmrs. sulcke discretiegebruycken sullen/als tot meerder versekertheyt ende beter ordre van de wachte/sal moghen behooren ende anderss. nyet "

..."den magistraet nachtwake hebbende" dient de biljetten die ten huize van de Burg. gebracht zijn, te halen en die in het "Wachthuys" te brengen een half uur na het luiden van de poortklok.

Vrees voor"groot perickel van quade zieckte".

"uyt naecte ghiericheyt verhueren eenighe burgers hen huysen zeer nauwe ende zulcx alle vremde luyden innemen en logeren ... in desen wackelingen? tyt(=tijd waarin ieder tot het uiterste waakzaam moet zijn) groot perickel van quade ziecte daer deure besmet geworden zyn"

N.B.Verspreiding ervan dient tegengegaan te worden. Er mogen geen zieken "opgenomen" worden.

Boete: bij sterven zes weken sluiten, indien niet gestorven: veertien dagen, en daarbij geen nering te mogen doen + een boete van XX schellingen.

In huizen waarin " de voors.quade zieckte soude wesen (verboden) onbehoorlick te frequenteren"

Gepubliceert op den XVIIen meerte XVcLXXXIIIItich

Publicatie gericht "tot deygenaers van de erfven in de Nyeuwe straete Noordstraete Bolstraete ende Papenstraete.

..." dat deygenaers van de erffven in de nyeuwe straete ende noortstraete deser stadt voor alsnoch sullen mogen volstaen ende van de vercoopinge der selver erffven bevryt bliven/mits die selfde beheynende ombevryt te wesen van vuylicheyden die daerop vergaderen ende specialic naerde straete stellende een peuye van houte/ oft steen naer gelegentheyt van de reffven ende zulcke daer zyluyden in toecoemende tyden een huys op meynen te timmeren/ ende dat deygenaers van de lege erffven in de Bolstraete ende Papenstraete sullen alsnoch mogen volstaen mits die selve tegen die straete afheynende met mueren/off te deelen/ende tzelve respectyvelic te volcomen tusschen dit en baemisse naestcommende/opte peynen van vercoopinge in voorgaende publicatie begrepen die men daernaer by foulte van volbringen deser preciselic naercomen ende effectueren sal

Ghepubliceert Vyffden Meye XVc ende LXXXIIIItich

Aanvulling publicaties over de wacht

's Nacht werd door soldaten bij de poort(en) de wacht gehouden.

Het schijnt dat overdag die soldaten door de (burger) "dachwacht" werden afgelost.

Zij dienden "goet regard" (te geven) op "vremde" persoonen.

Zo niet, dan een boete van 1 schelling.

XXVIen Meye XVc ende LXXXIIIItich (gepubliceerd)

Alsoe veele verscheyden huysen ende gevolghe van dien/gestopt ende gelapt syn met stroo ofte ryet/twelc knyet alleen en staet tot deformatie der stadt/dan mede ende principalick tot merckelic perykel van brant /die de selve ende alle omstaende huysen soude moegen toecommen/Ende dat daer in alleenlic by provisie geconvenieert ? is geweest/duer dyen in den Winter ende buwen(buien?) tempesten van stormen gheen pannen/tichelen off andere materialen te becomen en waren/die nu tegenwoirdelic tot een yeders gerieff ende genoegen wel te becommen syn/ soe hebben B+B+S+R geordonneert enz. mits dezen alle soedanige stoppinge ende lappinge/ tzy groot oft cleyn geweert ende affgenomen/ende in plaetse van dyen hart dack geleyt te moeten worden/ende dat tusschen dit ende twee maenden/Op peijne dat dyen tyt overstreken zijnde/alle ende yegelicke huyzen soedanige lappinge ende stoppinge nyet geweert hebbende/toegesloten sullen worden/ende dinwoenders van dyen gheen poorters neringe moegen doen tot anderstont die reparatie conform deser gedaen sal wezen.

Item alsoe by verscheyden voorgaende ordonnan(cien) allen ende yegel(ick)verboden is geweest aen eenige vrempdelingen ofte andre persoone te verhueren ...... goede scherpe toezicht daer op te nemen/ende in sunderheyt mede op den genen die tzedert eenige iaren herwaerts vuyt eenge quaetwillicheyt oproericheyt oft ander gelycke saken geleyt sullen mogen wesen/off anderss vuyt vreze van daerom getsraft te worden daer vuyt syn vertreckenSoe hebben B+B+S+R eenen yeder noch dese reyse gewaerschuwet enz./ om hen te wachten van schade ende schande ende daerbeneffens oic alle persoonen van wat qualiteyt oft conditie die wezen mogen om binnen deser stadt nyet neder te slaen sonder soedanige voorgaende consent/ende soe daer eenige diergelijcke alreede nedergeslagen/ofte woonachtich mochten syn/terstont ende op t spoodichste daer vuyt te vertrecken"

N.B. op straffe van zware boete +schade +schande.

Handel met de vijand

Interdiceren voorts en verbieden ernstelick ende scherpelic alle schippers ende schuytluyden met heure schepen ofte schuyten aen gheen dijcken schorren off andre plaetsen van Vlaenderen by de soldate van syne Excie nyet gehouden ofte onder tgebiet van de Generale Staten ende gevnieerde provincien nyet wesende te commen/om eenige goederen ofte personen daer aen te setten ofte den viant eenich toevoir off voordeel te doen/ Op pene van gestraft te worden als faulta(i)rs van de vianden

XVen Juny XVcLXXXIIIItich

Reactie op aanslag van de "vreemdeling"Balthasar Geeraerds op de Vader des Vaderlands Willem van Oranje.

Soe eest dat B+B+S ende Raiden om in dese Conjuncture ? van tijde ende droefve tydinge/alle saken sonder twyfel ende te rechte te doen/verstaen/ende te weeten hoe dat een yeghel(ick) hem in dyen deele sal behooren te reguleren/verclaert hebben enz.enz. mits desen dat de billietten ( !! voor registratie van Vreemdelingen !!) sullen moeten inhouden eerst die naem

ofte designatie van huyze / oft emmer van weerdt oft weerdinne meester oft vrouwe/ Item die namen ende toename van de gasten/ met huerlieder woenplaetsen/ende van waer die commen,ende waer toe syl. reysen ende alder laetste den dach ende datum/ Ende dat tzelffde sal moeten geschieden by alle burgers ende Inwoenders sonder ondersceet ende nyemant gesondert noch vuijtgesteken/wel verstaende dat een burger overcommende eenighe vrienden off een weerdt ontfangende groote schippers die meer daghen offf nachten souden mogen blijven/ende dat by den billietten expressel(ick) verclarende/volstaen sal mits die ten eersten ende eens overgebracht hebbende/ voorts allen Saterdagen eens/Ordonnerende eenen yegelicken hier naer te reguleren Op pene van de boete daertoe staende diemen verstaet strictel(ick) te doen onderhouden

Ghepubliceert ter peuyen der stadt Arnemuyden in Zeelt op den XIIen Jully XVcLXXXIIIItich

Over fraude en belastingontduiking m.b.t bieren

B+B+S ende Raiden hebben vuyt zekere merckel(icke) redenen ende respecten henl(ieden) daertoe porrende ende moverende geordonneert ende gestatueert enz. enz. wel scherpelic dat van nu voortaen gheen burgers oft Inwoonders geenderande binnengebrouwenbieren by der tonnen halve vaten kinnekens oft andere / en zullen mogen opdoen voor alvooren den excys daaer van betaelt ende behoorl(ick) billet van excijsenaer ende contreleurder daer van verworven te hebben/dat oock gheen brouwers geenderande binnen gebrouwen bieren by de tonne/halve vaten kinnekens of anders en zullen mogen laeten vuytgaen voor alvooren dat den excys daervan betaelt ende hen van t billet van de excysenaer ende contreleurder telcken gebleken zal syn/ Op de boete ende pene soe ten respecte van de burgers als brouwers van twee ponden thien schell.grooten Vls te verbeuren van elck stuck dat contrarie dess opgedaen oft vuytgegaen sal wezen/ ende voorts van gebannen te worden voor zulcken tyt vam Iaren ende ? gelegentheyt bevonden sal worden te behooren/ Ende om voortaen ten respecte van de binnebrouwerien alle saecken met goede ordre gedaan ende gehandelt te mogen worden/ hebben voorts geordonneert enz.enz. mits desen/dat voortaan alle binnebrouwers gheen meesterknechten en zullen mogen houden/oft aennemen/ dan die alvooren in handen van de Burchmrs. den eedt gedaen sullen hebben van dat zylieden telcke opscyvinghe die den excysenaer ende contreleurder zullen commen doen aenden excysenaer ende contreleurder getrauwel(ick)aendienen ende verclaeren zullen hoeveel zyl(ieden) telcken gebrouwen ende getont zullen hebben/ ende datter telcken nyet meer gebrouwen en is/dan zylieden telcken zyn aendienende/op pene soo contrarie bevonden sal worden, van gestraft te worden/als meyneedich.

Ende soe verre daer gheen meesterknechts gehouden en worden/zullen de brouwers de voors.verclaringe ende aendieninge op heurl(ieder) eedt gehouden syn zelfs te doene/ Op de pene als boven

Ghepubliceert op den VIIen Augusti XVc en LXXXIIIItich

Franchois de Rijcke tot "hondenslager" aangesteld.

Alsoo deze stadt geheel vervult ende vermenichfuldicht is van groote quantiteyt van honden/ende dat by B+B+S+Raiden goetgevonden ende geresolveert is zoe ten respecte van de periculeusheyt des tyts als anderssins/ de zelve menichte van honden/ metten alder eersten te doen weeren/soe hebbengecommitteert enz. mits dess Franchois de Rijcke/om alle de honden die hy lancx der straeten vinden sal vuyt gesondert bracken winden spilioenen ende waterhonden te slaen ende dooden/ende daermede zyn wille te doene/verbiedende daerom eenygelick wel scherpelic mits dess den voors. Franchois de Rijcke in t ommegaen dooden oft slaen van de honden eenige resistentie hinder of belet te doene/of eenichsins naer te roupen oft iniurerenmet worden of met wercken op arbitraire correctie

N.B.Alleen jachthonden die "functioneel" waren en waarvan de eigenaar vaak welgesteld was en tot de regentenklasse behoorde werden " vrijgesteld".

Ghepubliceert den XXIen January XVcLXXXVtich

Voor de tweede maal wordt het feit genoemd van een speciaal bier voor de z.g. schamele gemeente. Idem dat zich geen privaten op de stadsvronen mogen bevinden.

Vuil "op zulcke plaetsen als daer toe in elcke wycke geordonneert ende beteeckent zullen worden/Op pene de verbeurte eenen schelling eenyder te verbeuren die contyrarie deser zyn vuylicheyt geworpen ende gestort zal hebben ende sal de meester voor zyn iockwyff de boete responderen/ gereserveert den meester zyn actie op de huire van t Ioncwyff of anderss. zoe hy te raide werden zal/wel verstaende dat den dienaer voor de voors.schell terstont feijtel(ick) pant vuyten huyse halen sal mogen.

N.B.Voor de "vuylicheden" bij het branden van de brandewijn: zie hierboven.

Alle huyshoudende luyden (dienen) "goten schoone te maecken en schoone te houden.

Over het in goede staat houden van dijken,rijswerken,bermen etc.

Item hebben geordonneert enz. mits dezen dat nyemant voortaen en zal vermogen de voors.rysebermen oft andere ryswercken ende noch drije voeten daeraff nuyet eenigh e materiealen van houts balcken wagenschotten deylen capranen sparren lnack oft ander hoedanich het soude mogen wesen te beleggen oft bestetsen? noch over de zelve bermen oft ryswercke eenige groote balcken oft andere groote houtte te lossen of doen wercken sonder alvooren een bedde van deijllen met zyn toebehoren daerop gemaeckt ende geleijt te hebben/ Zulcx dat de zelve bermen oft ryswercken nyet beschicht oft gebroecken werden/ Op de boete van thien schellingen ende voorts de schade te moeten betaelen/ Mitsgaders dat alle tzelve goet tzynen coste wederom affgedaen zal worden

Item dat nyemant voortaen tsy burgers oft andere buyten ende onder dess stadt te weten over ende drie voeten van de voors. rijsbermen en zal vermogen eenige stapels van hout tsy van deelen/plancken/balcken/masten/capranen/sparren/wagenschotten/claphoutten oft andere materiealen te stellen omte houden staen/noch oock eenigh outhout tzybalcken oft anders daer op te leggen/ sonder alvooren daertoe consent van de tresoriers te hebben/ Op de boete van thien schellingen ende voorts te moeten ruymen /ofte van de lichplaetse wat daervoor betaelt zal moeten te accorderen mette Burchmrs. ende tresoriers tot discretie/wel verstaende dat in stellen van de voos.stapels ende tleggen oft stapelen van t voors out hout dordonnantie ende tbevel van de voorss.Brs(Burchmeesters) ende tresoriers ten respecte van de plaetse hoe veel ende hoe verre by eenuder bestapelt oft beleijt zal mogen worden zonder eenighe cotradictie gevolcht ende geobeddieert te worden op gel(icke) boete als vooren

"Gheen beesten laeten loopen lancx wallen oft straeten"

"gheen beesten tsy peerden/koyen/kalveren/schapen/verckens/ lancx de wallen oft straeten zal mogen laeten loopen op pene oft verbeurte van zelve beesten oft vyff schellingen daervoren tot proffite tzy van de pachters oft sheeren dienaer/ die de schuttinge (het afschieten) gedaen zal hebben / Mitsgaders te moeten betaelen vier vout oft vierdubbel de schade die de zelve beeste oft beesten gedaen zullen hebben/ zoe wel ten respecte oft estimatie van tgeboomte oft plantsoenen/als oock verlies van tyde / dat die groijen van dijen belet ende verachtert wordt/alles tot estimatie van B+S vvorn/ende voorts eenen schell van yder beeste sdaechs die geschut zynde in handen van den pachter oft sheeren dienaer by de eygenaers gelaten zullen worden wel verstaende dat indien de geschutte beesten binnen drije dagen naer de schuttin ge by de eygenaers nyet gelost en worden dezelve beesten voor de voorgeroerde boeten ende verbeurnisse metten costen daeromme gedaen openbaerl(ick) vercocht zullen mogen worden

Een nyeuwe gemaecte Palis(s)ade

Er is een "nyeuwe gemaecte palisade van der stadt": verboden te "meeren" voor grote en kleine schepen "aen hoofden bermen oft andere ryswercken ende bruggen (te) mogen aenleggen/noch mette stevens schadelick in leusen (in loodsen?)/ noch oock aen eenige cleyne staecken oft thuyninge van de hoofden: boete vyff schellingen + schade (te betalen).

De vaargeulen op diepte houden: overtredingen streng bestraft.

Ook verboden "ballast steenen gruys oft andere zincbbaere waere in de canalen oft diepten dess stadt te storten oft werpen deur hen oft heurl(ieder) volck op de pene ende verbeurte van vijftich Carolus gulden (Een zeer hoge boete:een heel ernstig vergrijp in verband met gigantische kosten verbonden aan het uitdiepen/uitbaggeren van de belangrijke vaargeulen).

In verband hiermede: 'spannen een zeyl oft stuck van dien vuyten poorten oft openen van de schepen/daer deur den ballast vuyt oft ingeworpen wordt tot opden oft schuytte daer den ballast in oft vuyt geschote wordt zulcx datter gheen ballast bezyden en valle/ opte pene van vyff schell/te verbeuren soe menichmael bevonden zal worden den ballast contrarie in oft vuytgeschoten te worden.

Item dat van nu voortaen gheen groote hulckschepen buyshulckschepen vlieboots ende diergel(icke) en sullen mogen liggen oft heur legerplaetse houden ende nemen aen t antwersche hooft/noch aende oostzyde noch aende westzyde van tselve hooft te wetentusschen tselve hooft ende tverdroncken hooft van de docke/ ten waere eenige groote schepen begeerden te commen breeuwen/in welcken gevalle zulcke schepen zoe wanneer die reet zullen zyn (gereet tot breeuwen :scheepsterm: (waterdicht maken van de schepen b.v. met teer en touwwerk) en nyet eer aldaer zullen mogen liggen om terstont te breeuwen ende oock gebreut hebbende terstont te vertrecken/ interdicerende daerom allen schippers gheen schepen aldaere te leggen oft doen leggen/ mitsgaders oock alle piloten dess stadt oft andere gheen schepen aldaer te bringen op de pene ende verbeurte van XX schellingen / by elck schipper te verbeuren van elcke dach dat zym schip aldaer zal bliven liggen.

Item hebben voorts geordonneert enz. scherpelic mits desen dat van nu voortaen gheen schippers tzy van groote oft cleyne schepen schuytvoerders ballastvoerders schiptimmerluyden en alle andere wien het zoude mogen wesen hen en zullen mogenvervoorderen eenige bieren op de hoofden bermen en andere ryswercken/noch oock in oft ontrent de schepen in schuyten boots oft andre te maecken/tsy om tarkeetels te heeten oft anders ? waerdeur eenigh inconvenient soude mogen gebeuren/Op de boete van twintich schellingen grooten Vls ende van te moetengelden ende betalen de schaden soe deur eenige geschieden ende voorts op arbitraire correctie ende gelegentheyt van zaecke.

"Liggers ofte die de schepen bewaeren"(zaakwaarnemers) moeten net als de eigenaars van de schepen "naer tverlaten der wacht clocke ende voort sluyten der poorte (op hun schip aanwezig zijn) anders ...

" XXIIII uyren ihet block opde marct in dess stede openbaerl(ick) ter exemple ende aensiene van eenen yegel(ick) feytel(ick) ende zonder convenientie" uytgezundert veerschepen die op het getijde (gunstig tij) wachten oft vuytstekende den noot dat op de schepen licht zoude moeten wezen/als wanneer anders gheen licht daer daer in zal wezen dan in lanteernen op de boeten ende penen bovengeroert/ende tot meerder verzekerheyt zullen de schippers oft heurl(ieden) liggers(zaakwaarnemers) gehouden syn baven heurl(ieder) overloep oft verdeck conntinuel(ick) gereet te houden staen een groote tonne oft ocg(x)hooft oft twee halve vaten met water op de boete van vyff schellingen telcke reijse te verbeuren des contrarie achterhaelt zynde

N.B. Grote schepen moeten voldoende liglpaats voor enige "smalschepen" overlaten. Ter voorkoming van schade: een vaststaand baken "te setten ende houden staende". Bij overtreding :een boete van XX schell. +vergoeding van alle schade.

Bakkers dienen...."hen broot te backen op de ordonnantie ende gewichte by de weeghmeesters daerop geordonneert. Het "lichte" broot te verbeuren tot proffijte van de armen ende daerenboven noch de boete van xx schellingen.

N.B. Een teecken van iedere Backer op zyn broot

Item dat voortaen gheen backers het derthiende oft ander meerder oft minder broot meer en sullen mogen toegeven/dat oock gheen backers voortaen buyten deser stadt tzy aen schansen bolwercken schepen van oorlooge oft elders eenich broot leveren ende vercoopende en zullen vermoegen hen broot te leveren ende vercoopen anders oft minder gewichte danzul(ieden)binnen dess stadt backen ende hen brootvercoop ende zyn/ Alles op de boet van XX schelinge grooten Vls.

Turf getond "by gesworwen tonders dat opene ? schips ter kaye waerts in tonnen metten arent daerop gebrant N.B.Zie hierboven.

"een slachmande vol; turffs daerop gestolpt ende oock gewritselt...als by recht opheffen wat turven er aff vallen ...zyn tott vercoopers proffite/maer de turven affvallende int overstorten vuyten tonne inden sacke zullen den cooper gerestitueert worden Op penen dat die tonders contrarie doende arbitral(ick) gestraft zullen worden ende de schippers oft vercoopers contrarie doende verbeuren zullen twintich scellingen

N.B.Item dat elcken sack vande aerbeyders in den turff werckende gemaect zal moeten worden van drije ellen doucx (doeks) breet zynde zes vierendeelen,zulcx dat een tonne turffs/ daer in overgestorrt zynde de zelve sack mackel(ick) toegenomen mach worden op de boete van vyff schellingen VLs.

Item dat alle schippers oft vercoopers van turven mutsaert ende anderande barninckhout hier aende kaijen liggende ende vercoopende nyet en zullen vermogen by der cleynder mate ofte getale dierder te vercoopen dan zyl(ieden) by den laste oft halve laste duyste oft honderde doende ende vercoopende zyn ende weygerende alle man (te) gerieven ende zyn gelt zullen verbeuren XX schellingen grooten Vls.

N.B. 1 last = 30 hl=36 zakken of 27 mud. by duyste of honderde = per duizend of honderd turven.

Item dat de selve schippers oft vercooperen van turven mutsaert ende alderande barninckhout ende diergel(icke) hier liggende oft van elders commende op oft malkanderen aff te coopen om wederom te pennewaerden ende vercoopen ; op de boete van XX schelling grooten Vls.

N.B.Opkoop en wederverkoop in het klein: het z.g.pennincwerden: iets in kleine partijen, in het klein verkopen als detailhandelaar, was verboden als prijsopdrijvend en mogelijk belastingontduikend.

Ende om voorts ordre te stellen op dengenen die alhier met hen schepen oft crabbeschuyten aende caye lange tyt commen liggen om hen waeren zoe boter kaes speck hammen eyeren /gort erwten boonen ende andere etelicke oft andere waere metlancheyt van tyde te vercoopen ende pennewaerden tot verhoedinghe van alle bedroch ende ten meesten proffite van de burgers ende inwoonders dess stadt/hebben B+B+S+R voorn. geordonneert enz ... dat alle de gene die met hen schepen oft crabbe schuyten alhier commende om hen voorgeroerde etelicke ende andere waren te vercoopen/voortaen aen de Kaye geenderande gel(icke) waren als vooren en zullen mogen vercoopen/dan diese selver hier van hollt(Holland)als heurl(ieder) eygen goet gebrocht oft hebben doen bringen/sonder eenge waeren te mogenvercoopen diese hier t Arnemuyden oft tot Middeburch of elders in ZEelt(Zellant) opgecocht of hebben doen opcoopen

Item dat zyl(ieden in hen schepen oft crabbeschuytten met gheen minder oft meerder gewicht en sullen mogen dan met vyventwintich pont seffens ende dat opde gewichte alhier geijct zijnde/ dan zullen kinnekens ende kaas wel mogen vercoopen by dre stucke/ dat oock zyl(ieden) gheen tonnen halve vaten kinnekens achtendeelkens met boter zeepe oft andres en zullen mogen vercoopen dan op den ordinariswichte wichte daertoe staende ten waere zyl(ieden) daervan den coopers waerschoudeden

Item dat syl(ieden) op de twee weeck marct dagen voor die clock een ure binnen heurl(ieder) schepen oft crabbe schuyttennyet en zullen mogenvercoopen groot noch te cleen dan zullen mogen com(m)en op de marct ende aldaer vercoopenmet zulcken gewichte als andere burgers

N.B. crabbe(krab of kreeft)

Item dat syl(ieden) nyet en zullen mogen lancx de stadt ommegaen met boter kaes ende hammen ende diegel(ycke) om te vercoopen/ dan zulle wel binnen hen schepen ende krabbeschuytten op maniere als vooren mogen vercoopen. Alles op de verbeurte van de waeren ofte weerde van dien/Soemen die nyet en zal connen becommen die contrarie deser vercocht zal worden te geven ende distribueren voor de armen/ ende voorts zes schellingen voor den Officier/oft die dexecutie doen zal/wel verstaende/dat den deken van tcramersgilde met twee gidebroeders by voorgaende consente ende authorisatie van de Burchmrs. dexecutie oock sal mogen doen

Belangrijke Ordonnantie in deze tijd van Oorlog !!

N.B.Indien" bootgesellen over de wallen ende palis(s)ade in de stadt (zullen) Climmen na tsluyten der poorte,",dan zullen zij gestraft worden "op pene van de Galge"

Item alsoe bevonden ende gemerct wordt dat veele burgers jonge gesellen ende andere hen vervoorderen binnen dess stadt met boochkens ende andre gereetschap naer gevogelte te schieten waer deure niet alleenl(ick0 de kercke in haer deck ende glasen grootel(ics) beschadicht ende ondichte gemaect wort/maer oock de burgers in hem huysen decken ende glasen nyet alleenl(ick) beschadicht maer oock in perickel sijn van met loot geschooten ende geque(t)st te worden ende dat daerinnemetten eersten dient versien te worden/ Soe hebben B+B+S +R geordonneert enz. mits dess dat nyemant tzy oudt ofte ionc voortaen hem vervoorderen sal met boochkens/buysen/roers/oft anders binnen dess stadt naer gevoegelte te schieten ( Op de verbeurte vande zelve boochkens/buisen en de roers).

Roer:benaming voor het oude schietgeweer dat oorspronkelijk door een lont en later door een vuurslag werd aangestoken.

vuurslag: instrument om vuur te slaan . stuk staal waarmee men vonken uit vuurstenen slaat om er een snel ontvlambare stof mee te doen ontvlammen.

Aldus geordonneert enz. ter peuyen der stadt Arnemuyden voors. op den eerste Juny XVcLXXXVItich.

De nachtwachtmoet in het bijzonder op de schepen letten: onoplettendheid met vuur, beschadigingen van beschoeiingen enz. , dat er geen ballast in het vaarwater kwam; de aanwezigheid van de schipper of ligger (zaakwaarnemer); er werd met scherp geschoten (zie boven)bij overtreding.

Ook de nachtgasten: schippers,bootgezellen dienden geregistreerd te worden, in verband met mogelijke aanslagen in die onzekere periode rond 1585.

Cornelis van Heussen was in die jaren "assistent van der Wacht".

3 X gepubliceert: 1 juny XVcLXXXVtich / 13 juny idem / IX juny XVc tnegentich

Alsoe bevonden wordt dat dordonnantie op de Xen augusti laestleden op de onderhouding van de weeckmartdaghen gemaeckt ende gepubliceert/by de cramers ende andere nyet onderhouden en wort tot grooter versmadenisse ende cleijnachticheyt van de zelve ordonn/ die tot versoucke vande voors.cramers eensdeels geconcipieert ende gemaect is/ende dat daer in nootel(ick) dient voorzien te worden tot voorderinge ende welvairen van der stadt/dier veel aen gelegen is / Soe hebben B+B+S+R persisterende by de voorgaende ordonn/verstaen ende geordonneert/dat zelve voortaen strictel(ick) en sonder conventie onderhouden zal worden op de breucken ende verbeurnisse daer by gestelt ende om deselve ordonnantie te beter ende strictel(ick) te doen onderhouden/hebben voorts geordonneert enz. mits desen/dat alle cramers die voortaen twee maels te weke oft ten minsten saterdaechs met hen goeden nyet voor staen en zullen ende alevenwel hen winckelen open houden/ oft met gesloten winckelen vercoopen zullen/boven de boeten ende bruecken in de voors.ordonnantie gestelt alsnoch telcken verbeuren zullen de boete van vyff schell.grooten Vlaems/ die feytelick ende metterdaet by den voorss. B. sonder eenighe convenientie ?(vorm van proces ??) gexecuteert zullen worden.

Ghepubliceert ter puijen der stadt Arnemuyden op den XVIIen Decemb XVcLXXXVtich.

N.B "de 5 hondertste penninck is noch onbetaelt ;toestemming v.d. Gecommiteerde Raiden van de Staeten van Zeelt. in zekere termijnen te (mogen) betalen, maar nu promptelic de dobbelden honderste pennink eerst te betalen door de burgers onder real(ick) executie.

Ghepubliceert XXIXen JU(L)LY XVcLXXXVItich,

 

 

 

 

Ga naar boven