TOELICHTING OP DE NOTULEN (ACTA) VAN DE KERKENRAAD VAN DE HERVORMDE GEMEENTE ARNEMUIDEN VANAF 1575
Sinds enige tijd publiceer ik in overleg met de redactie van Arneklanken de getranscribeerde acta van de kerkenraad van de Hervormde gemeente te Arnemuiden. Naar aanleiding van deze publicaties is van verschillende zijden het verzoek gekomen om wat achtergrondgegevens van dit project te vermelden. Aan dit verzoek wil ik graag bij deze voldoen.
De handgeschreven acta uit de beginjaren van de gemeente (1575-1581) werden in het jaar 1981 getranscribeerd (vertaald) door onze oud-secretaris en mederedactielid de heer P.J. Bos te Arnemuiden. Het was de bedoeling dat de acta uit deze periode zouden worden gepubliceerd in een bundel, bevattende artikelen over Zeeuwse kerkgeschiedenis, naar aanleiding van de herdenking van de synode te Middelburg anno 1581. Wegens plaatsgebrek werden de acta toen niet in de bundel opgenomen.
Op initiatief van de vroegere werkgroep die zich bezighield met de geschiedenis van het 16e eeuwse protestantisme in Zeeland en Vlaanderen, werden in de jaren 1985 en 1986 kerkenraadsacta van Zeeuwse Hervormde gemeenten getranscribeerd uit de periode 1580-1591. Drs. A.R. Bauwens uit Aardenburg maakte een transcriptie van de Arnemuidse acta uit de jaren 1582-1591. Als eindjaar werd 1591 aangehouden omdat toen de Zeeuwse kerkorde ingevoerd werd.
In 1989 heeft de werkgroep pogingen ondernomen tot het publiceren van de Zeeuwse acta in boekvorm. Dit is niet gerealiseerd bij gebrek aan financiën. Omdat een rijke en interessante bron van de Arnemuidse kerkgeschiedenis hierdoor onbekend zou blijven, heb ik gemeend, in aanvulling op de publicatie van de lidmatenlijsten en kohieren van de 100ste penning, deze acta in hedendaags Nederlands in Arneklanken weer te geven.
Uit de acta blijkt dat de jonge Hervormde gemeente vooral naar binnen was gericht. Er was een sterke sociale controle op de handel en wandel van de eigen lidmaten. Maar ook schuwde men niet om regelmatig het bestuur van de stad Arnemuiden op haar morele en zedelijke plichten te wijzen. Kortom: men streefde naar het aandragen en handhaven van de Christelijke normen en waarden. Overigens geschiedde deze handhaving bijna altijd op een liefdevolle, zachtmoedige en geduldige wijze. Alleen als er met de betrokkenen echt geen land meer te bezeilen was of als de gemoederen in de gemeente te hoog waren opgelopen, ging men over tot het afhouden van het Avondmaal.
Opvallend is de verdraagzame houding ten aanzien van de andersdenkenden. Slechts zelden vindt men in de acta verwijzingen naar hen. Met de kleine Franse protestantse gemeente onderhield men overigens vrij hartelijke betrekkingen. Uit alles blijkt wel dat de hervormden op kerkelijk gebied in Arnemuiden de touwtjes strak in handen hadden. Het stadsbestuur was echter in handen van overwegend liberale regenten, die de Hervormde gemeente zo min mogelijk invloed toestonden op politiek gebied.
Ik hoop met deze (eigentijdse) publicatie de lezers een interessante kijk te kunnen geven op de beginjaren van de protestantse kerkgeschiedenis van Arnemuiden. Zo mogelijk zal de publicatie zich ook nog voortzetten tot de jaren na 1591.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1575
Op 2 januari 1575 werd voor het eerst in Arnemuiden het Heilig Avondmaal gehouden onder leiding van de eerste predikant Hubert Franssen.. In die tijd werd nog gesproken van “het Nachtmaal des Heeren”.Drie dagen later werd de eerst consistorie- of kerkeraadsvergadering gehouden door de predikant en de vier voorlopig be-noemde ouderlingen: Pieter Bartholomeussen, Adriaen Janssen, Govert Heyndrycx en Dirrick Arnoldus.
Besloten werd dat zij voortaan elke woensdagavond na de predikatie bijeen zouden komen. Wie niet kwam op-dagen zonder geldige redenen, zou twee stuivers verbeuren. Tevens werd besloten dat zij elke zondag bijeen zouden komen om te vernemen wie hun kinderen wilden laten dopen of wie er wilden trouwen.
Pieter Bartholomeussen kreeg de taak om voor iedere predikatie een of twee hoofdstukken voor te lezen uit het Nieuwe Testament. Voor en na de predikatie zouden psalmen gezongen worden, behalve in de diensten van de zondagavond want bij die gelegenheden werd er voor de predikatie het Onze Vader en na de predikatie de Tien Geboden gezongen.
Het is interessant om de namen van de eerste vier (voorlopige) ouderlingen wat nader te analyseren.
Pieter Bartholomeussen woonde in de Noortstraat en was gehuwd met Plonken Jans. Op de lidmatenlijst van 1584 komt hij als tweede ingeschrevene voor. Hij was een vooraanstaand gemeentelid en is vele malen gekozen tot ouderling.
Govert Heyndrycx was smid en woonde in de Langstraat in het huis De Groene Draeck. Hij was gehuwd met Tanneken Jans. Op de lidmatenlijst van 1584 komt hij als derde ingeschrevene voor. Ook hij was een vooraanstaand gemeentelid en is vele malen gekozen tot ouderling.
Adriaen Janssen was geen blijvertje. Eind 1575 blijkt dat hij gescheiden leeft en verdwijnt hij stilaan uit beeld.
Op de lidmatenlijst van 1584 komt hij niet meer voor. Hij was overigens gehuwd met een zekere Nele.
Dirrick Arnoldus (Backer) was helemaal een geval apart. In de derde vergadering van de kerkeraad komt hij al niet meer voor als ouderling. Kennelijk is in de tweede vergadering Cornelis Leynsen in zijn plaats kandidaat gesteld. Later blijkt hij niet recht in de leer te zijn en regelmatig overhoop te liggen met de kerkeraad. Hij was gehuwd met een zeker Beerke. Op de lidmatenlijst van 1584 komt hij niet meer voor.
Uit het bovenstaande blijkt dat de start van de kerkeraadsvergaderingen erg moeilijk is geweest en dat het vooral te danken is geweest aan de predikant Hubert Franssen en de ouderlingen Pieter Bartholomeussen en Govert Heyndrycx dat de reformatie in Arnemuiden vaste voet aan de grond heeft gekregen.
Op 17 april werden de kandidaat-ouderlingen aan de gemeente voorgesteld, waarbij dus Dirrick Arnoldus inmid-dels is vervangen door Cornelis leynsen; op 25 april zijn zij wettig gekozen.
De nieuwe ouderlingen zijn vervolgens op 30 april als zodanig in het openbaar bevestigd.
Men besluit voortaan de diensten stipt op tijd te laten beginnen zodra de klok het aanvangsuur geslagen heeft.
Cornelis Leynsen en Adriaen Janssen zullen Claes Willemsen Glasemaker aanspreken en dagvaarden voor de consistorie. De redenen daarvoor zijn niet bekend maar de glasmaker heeft enkele weken later openlijk zijn schuld bekend waarna vervolgens zijn fouten vanaf de kansel zijn bekendgemaakt. Waarschijnlijk betrof het een kwestie waarbij hij gelegenheid gaf tot het wonen in concubinaat.
Ook zullen de beide genoemde ouderlingen Herman den Decker alias Schaepman aanspreken en vermanen dat hij niet bij een andere ongetrouwde vrouw behoort te zitten, temeer daar hij nog getrouwd was.
Op 11 mei wordt besloten dat predikant Hubert Franssen en ouderling Adriaen Janssen bij het stadsbestuur zul-len bepleiten dat er registratie zal gaan plaatsvinden van de sterfgevallen in Arnemuiden. Kennelijk heeft dit ver-zoek niet veel uitgehaald; eerst vanaf 1759 wordt er een geregelde administratie van overledenen bijgehouden.
Voorts zullen Hubert Franssen en Cornelis Leynsen de baljuw, Simon Rombouts, aanspreken inzake Herman den Decker alias Schaepman. Hoe dat afliep is onbekend en van Herman horen we verder niets meer.
Een week later, op 18 mei, wordt besloten dat Cornelis Leynsen en Govert Heyndrycx een zekere Grietke Soetemans zullen aanspreken en vermanen over haar dronkenschap. Vervolgens wordt zij op de volgende vergadering gedagvaard, waar haar wordt gezegd dat zij van het Heilig Avondmaal wordt afgehouden.
We lezen verder niets meer over haar, zodat zij vermoedelijk uit de gemeente is gestapt.
De predikant zal Pieter Jopsen aanspreken en vermanen over zijn dronkenschap volgens een besluit van 20 juli.
Op 24 september bekent deze zijn schuld en betuigt zijn spijt omdat hij de gemeente geërgerd had. Een jaar later is het echter weer mis met hem.
Vervolgens zal de predikant gaan spreken met de armenmeesters die door de stad zijn aangesteld omdat zij in de kerk aalmoezen inzamelden. De kerkeraad was niet erg ingenomen met deze handelwijze omdat de stadsarmen-meesters collecteerden voor alle armen, ongeacht hun gezindheid.
Op 24 juli stelt de kerkeraad twee eigen diakenen aan: Jan Heindrycx Backer en Jacop Janssen.
Jan Heyndrycx Backer woonde in de Langstraat in het huis De Eyckenboom; zijn vrouw heette Grietgen.
Op de lidmatenlijst van 1584 komt hij als vierde ingeschrevene voor.
Jacop Janssen was lakensnyder en woonde eveneens in de Langstraat in het huis De Groote Spiegel. Zijn vrouw heette Magdalena. Op de lidmatenlijst van 1584 komt hij als eerste ingeschrevene voor.
Het is dus duidelijk dat de kerkeraad niet zo maar de eerste de besten tot diakenen heeft aangesteld.
Er zal nog een lange bittere strijd gevoerd worden tussen hen en de stedelijke armenmeesters.
Op 27 augustus wordt besloten dat Cornelis Leynsen met Adriaen Janssen een dagvaarding zullen uitbrengen aan Hans Moseman en zijn vrouw. Op 24 september bekennen zij schuld en wordt de (onbekende) zaak met de man-tel der liefde bedekt.
Adriaen Janssen en Govert Heyndrycx moeten volgens een besluit van de kerkeraad van 26 oktober een verma-ning geven aan Dirrick (Arnoldus)de Backer. Dit wordt het begin van een langdurige leerstellige kwestie.
Op 9 november wordt besloten dat Adriaen Janssen voor de consistorie zal ontbieden Vincent de Vooght om hem van het Heilig Avondmaal af te houden. Niet bekend is waarom.
Op 23 november wordt besloten dat men diaken Hans (Jan Hendicxen) de Backer zal dagvaarden voor de con-sistorie om van hem te vernemen wat hij tegen Dirrick Arnoldus (Backer) heeft.
Adriaen Janssen en Nele, zijn vrouw, zijn op 14 december gedagvaard en verschenen voor de consistorie.
Besloten en opgelegd is dat Adriaen (die dus zelf ouderling was) de dag voor het Heilig Avondmaal zijn schuld zal bekennen voor de gehele gemeente omdat hij deze geërgerd had. Kennelijk leefden zij gescheiden van elkaar.
Deze kwestie zal nog ruim een jaar aanslepen en uiteindelijk aflopen met het vertrek van beiden uit Arnemuiden.
1576
De eerste consistorievergadering van dit jaar werd pas gehouden op 5 februari.
In deze vergadering werd besloten dat Dirrick Arnoldus Backer door Cornelis Leynsz. zou worden gedagvaard om ’s-zondags na de middag te verschijnen om hem “te voldoene van zommighe stucken daer hij in twijffeldeaengaende de leere des geloofs, also hij voor de consistory sijn onverstant bewesen hadde”.
Acht dagen later werd Dirrick Arnoldus opgelegd zijn schuld te bekennen voor de consistorie. Hij heeft dit ook gedaan en gezegd dat hij nu beter onderricht was. Zoals hierna zal blijken, heeft dit echter niet veel geholpen.
Op 20 februari besluit men dat Lowys de Hase met zijn vrouw door Govert Heindrycx zal worden gedagvaard.
Zes dagen later wordt besloten dat men deze kwestie in breder verband moet onderzoeken.
Tevens wordt besloten dat voortaan alle preken worden voorafgegaan door een psalm in de volgorde zoals ze staan in het psalmboek en dat na de preek een psalm wordt gezongen welke betrekking heeft op de inhoud daar-van, een en ander zoals de predikant dit van de kansel zal afroepen.
Het nader onderzoek naar de zaak van Lowys de Hase en zijn vrouw heeft op 4 maart tot resultaat dat Lowys zijn schuld zal bekennen voor de consistorie en dat zijn vrouw van het Nachtmaal zal worden afgehouden.
Bij Claes de Glasemaker woont een man die ongetrouwd met een vrouw in concubinaat leeft. Adriaen Janssen zal hem erop aanspreken dat hij haar trouwt.
Ten slotte wordt nog besloten dat de predikant samen met Cornelis Leynsz. de lidmaten zullen aanspreken voor het Nachtmaal op 18 maart.
Op 11 maart wordt voorgesteld aan de gehele gemeente dat Jan Heindrycx Bakker en Jacop Janssen in hun functie van diaken namens de kerk worden gecontinueerd. De drie andere diakens namens de stad zijn Ariaen Cornelissen, Heindryck Ariaensen en Bauwe Janssen boekhouder.
Ariaen Cornelissen was kuiper en woonde in de Langstraat in het huis De Wolsack. In 1584 blijkt ook hij lid-maat te zijn zodat zeker vanaf die tijd het armbestuur van de stad Arnemuiden wordt gedomineerd door de Gereformeerde Kerk.
Pieter Simonssen en meester Frans Barbier worden op 14 april gekozen tot ouderling in de plaatsen van Pieter Bartholomeussen en Adriaen Janssen; Govert Heyndrycx en Cornelis Leynsen continueren hun ambt.
Pieter Simonssen was timmerman en woonde in de Langstraat in het huis de Gulde Cop. Op de lidmatenlijst van 1584 staat hij als elfde ingeschreven. Hij was afkomstig uit Breda.
Mr. Franchois Philips Barbier woonde ook in de langstraat, twee huizen naast Pieter Simonssen in het Wapen van Brugge.Op de lidmatenlijst van 1584 staat hij als achtste ingeschreven.
Op de consistorievergadering van 22 april wordt besloten dat meester Frans Barbier iedere dag voor de preek een kapittel uit de Bijbel zal lezen, aan te vangen vanaf het begin van de Bijbel.
Tevens wordt besloten dat de ouderlingen met de predikant ’s-zondags na de tweede preek in vergadering bijeen zullen komen op verbeurte van twee stuivers voor de armen door degene die wegblijft zonder geldige reden.
Deze maatregel was kennelijk nodig omdat de laatste tijd nog maar eens in de maand werd vergaderd, terwijl een jaar tevoren nog was afgesproken dat er elke week vergaderd zou worden.
Vervolgens wordt nog besloten dat Beerent Noppe (Cleermaker) op zondag na de middag voor de consistorie zal worden ontboden door Govert Heindrycx.
Op 13 mei wordt besloten dat Dirrick Arnoldus Backer vermaand zal worden door Cornelis Leynsen en Pieter Simonssen en gevraagd zal worden of hij enige zekerheid heeft van de zaak betreffende Mayke Lachers.
Mayke Lachers woonde op de Westdijk in het huis de Bruinvisch en had kennelijk niet zo’n goede reputatie.
Zij was overigens geen lidmate van de kerk meer in 1584.
Beerent Noppe zal door Govert Heindrycx en Pieter Simonssenworden aangesproken en gewaarschuwd dat als hij zich niet door vermaningen vebetert, hij zal worden afgehouden van het Nachtmaal. Ten slotte zal meester Frans Barbier hem ontbieden voor de consistorie op zondag na de middag.
De week daarna, op 20 mei, wordt besloten dat Beerent zijn schuld zal bekennen voor de gehele gemeente op woensdagavond voor het Nachtmaal met verzwijging van de naam.
Tevens besluit men Free (Jans) af te houden van het Avontmael “om seker merckelicke oorsake”.Deze nogal ge-heimzinnige oorzaak schijnt ruim een jaar later nog niet te zijn weggenomen. Waarschijnlijk ging het om geld.
Op 10 juni besluit men dat Cornelis Leynsen onderzoek zal verrichten naar de zaak van Pieter Jopsen, waarbij deze betrokken was op de wacht bij de Veerse Poort.
Samen met Govert Heindrycx zal Cornelis Leynsen vervolgens onderzoek doen inzake de kwestie van Dirrick Arnoldus en Jan Heindrycx.
Ten slotte zullen Cornelis Leynsen, Pieter Simonssen en meester Frans Barbier gezamenlijk gaan naar Nele (Jans) in de Halve Mane (Langstraat) om haar te overreden dat zij zich zal verzoenen met Trijn Bogmakster.
Het vlot allemaal niet zo erg want op 17 juni moet Cornelis Leynsen nader onderzoek gaan doen naar de zaak van Pieter Jopsen. Ook worden nu dominee Hubrecht Franssen en Pieter Simonssen ingeschakeld om met mees-ter Jasper te spreken inzake Jan Heindrycx. En Cornelis Leynsen zal samen met Pieter Simonssen wederom gaan naar Nele Jans in de Halve Mane.
Op 24 juni krijgt Pieter Simonssen de opdracht weer naar Nele Jans te gaan om haar te vermanen dat ze vrede zal stichten met Trijn. Dit is het laatste dat we er over horen. Overigens komen de beide dames niet voor op de lid-matenlijst van 1584.
Govert Heyndrycx zal donderdags na de middag Dirrick Arnoldus (Backer) en Jan Heindrircx (Backer) dag-vaarden voor de ouderlingen. Tevens zal Pieter Simonssen de diakenen aanspreken, dat ze de woensdag daaraan voorafgaande willen vergaderen, opdat de ouderlingen bij hen mogen komen teneinde de zaak van Jan Hein-drycx af te handelen.
Kennelijk heeft men in dit geval gekozen voor een pragmatische oplossing om Jan Heindrycx van zijn schulden af te helpen. Jan Heindrycx Backer woonde in de Langstraat in het huis de Eykenboom en komt als nummer 4 voor op de lidmatenlijst van 1584. Het verhaal van Dirrick Arnoldus Backer is ons inmiddels bekend (zie 1575).
Ten slotte wordt nog besloten dat de dominee met Pieter Simonssen de lidmaten zullen aanspreken voor het Nachtmaal van 8 juli.
Op 1 juli moet het verdrietige besluit worden genomen om oud-ouderling Adriaen Janssen af te houden van het Nachtmaal van 8 juli.
In de zomerperiode blijft het kennelijk rustig binnen de gemeente want eerst op 5 augustus besluit men dat Govert Heyndrycx en Frans Barbier weer op pad zullen gaan om alweer Dirrick Arnoldus, die ook een blauwe maandag ouderling is geweest, samen met zijn vrouw Beerken te vermanen. Een week later valt voor hen het doek; beiden worden voortaan afgehouden van het Nachtmaal.
Cornelis Heyndricx en Pieter Simonssen gaan op 19 augustus Jan Heindrycx Backer aanspreken inzake zijn (geld)kwestie met Jan de Leuwe.Een week later blijkt er kennelijk een oplossing te zijn want Pieter Simonssen gaat naar Jan Heindrycx Backer om hem met Jan de Leuwe te verzoenen.
Cornelis Leynsen en Govert Heindrycx worden op 30 september op pad gestuurd om Maerten de Gast aan te spreken en te vermanen. Vervolgens gaan deze twee ouderlingen op 7 oktober naar Pieter Jopsen om hem mede te delen dat hij van het Nachtmaal wordt afgehouden.
Op 14 oktober wordt besloten in de consistorievergadering dat Jan Heindrycx Backer op woensdag 17 oktober in het openbaar zijn schuld zal bekennen. Daardoor zal hij op 21 oktober aan het Nachtmaal kunnen deelnemen.
Luentje Jan Simons is kennelijk al een aantal malen vermaand want op 2 december wordt besloten dat zij door Cornelis Leynsen en Pieter Simonssen voor de laatste maal zal worden aangesproken en vermaand.
Deze zaak heeft kennelijk te maken met het (onzedelijk) gedrag van Pieter Jopsen, waarvan op 10 juni sprake was en waardoor deze van het Nachtmaal is afgehouden. Ook in de komende tijd zal het gedrag in en om het wachthuis de consistorie veel hoofdbrekens kosten
1577
De 20e januari werd voor de negende keer het Avondmaal gehouden in Arnemuiden.
Eerst op 17 februari komt de Consistory weer bijeen.
In deze vergadering is besloten dat de ouderlingen Pieter Simonssen en Cornelis Leynsen inzake Mathys Cuyper eens gaan spreken met Maerten de Gast. Deze laatste was tollenaar in Arnemuiden en woonde in de Langstraat in het huis De Oude Thol. Van Mathys Cuyper is verder niets bekend; hij komt niet voor op de lidmatenlijst van 1584.
Voorts zullen de beide ouderlingen eens gaan spreken met Jan Simonssen over hetgeen er in het wachthuis is gebeurd. Dat zal wel te maken hebben gehad met het (on)zedelijk gedrag van zijn dochter Leuntje (zie 2 decem-ber 1576).
Op 10 maart is er inmiddels door de beide ouderlingen enig resultaat geboekt want zij zullen samen op pad gaan om Mathys de Cuyper te bewegen zich te verzoenen met Maerten de Gast.
Met Jan Simonssen vlot het echter niet zo best want Govert Heyndrycx en Pieter Simonssen moeten hem weder-om een bezoek gaan brengen en aanspreken.
Een week later, op 17 maart, kan worden vastgesteld dat dominee Hubertus Franssen en Cornelis Leynsen gezamenlijk Mathys Cuyper en Maerten de Gast zullen verenigen en verzoenen; voorwaar een mooi succes.
Daar staat echter tegenover dat Jan Simonssen door Cornelis Leynsen zal worden gedagvaard voor de aanstaande zondag na de middag.
Nadat op 28 april voor de 10e maal het Nachtmaal is gehouden in Arnemuiden, blijft het een tijdje rustig.
Eerst op 9 juni is er weer iets aan de hand.
Cornelis Leynsen en Pieter Simonssen van Breda zullen samen op pad gaan om Ariaen Janssen en Nele zijn vrouw te bezoeken om hen wederom met elkaar te verzoenen. Deze kwestie tussen de oud-ouderling en zijn vrouw dateerde al van eind 1575.
Gover Heindrycx en meester Frans Barbier zullen Janneke Grafdelvers vermanen over haar dansen en springen.
Janneke was devrouw van Willem Martssen Grafdelver die in de Papenstaat woonde. Zij staan op de lidmaten-lijst van 1584 als nummer 14 vermeld. Mede daardoor vond men kennelijk dat zij het goede voorbeeld moest geven.Het kerkbestuur was fel gekant tegen dansen (met name tijdens het carnaval en de kermis) en heeft her-haaldelijk hierover bij het stadsbestuur (tevergeefs) geklaagd.
Op 7 juli wordt op de oude kwestie van Free Jans teruggekomen (zie 20 mei 1576).
Besloten wordt dat men haar zal aanspreken en dat men ze zal vermanen haar schuld te bekennen voor de Consistory om daarna weer aan het Avondmaal te kunnen deelnemen.
Ten aanzien van Nele, de vrouw van oud-ouderling Adriaen Janssen, geeft men het op.
Omdat zij van elkaar gescheiden leven zal men haar vermanen van het Avonmaal weg te blijven om verdere ergernis te voorkomen.
Het 11e Nachtmaal wordt vervolgens op 21 juli gehouden.
Het blijft die zomer verder tamelijk rustig. Alleen Jan Simonssen zorgt weer voor overlast. Omdat hij zich ver-grepen heeft aan dronkenschap, kijven en kwaadspreken, wordt op 18 augustus besloten dat Cornelis Leynsen en Pieter Simonssen naar hem toe zullen gaan en hem zullen vermanen dat hij zijn schuld zal bekennen.
Op 14 september wordt besloten dat Pieter Simonssen en Cornelis Leynsen de diakenen zullen vermanen dat zij denken om Free Jans en Aechte Davids Van Free Jans was reeds bekend dat zij het niet breed had.
Aechte Davids komt op de lidmatenlijst van 1584 voor als nummer 22; verder is niets over haar bekend.
Ook de herfst verloopt uitzonderlijk rustig; op 20 oktober wordt voor de twaalfde keer het Avondmaal gehouden.
Op de Consistorievergadering van 30 november besluit men vier personen voor te dragen om daaruit door de lid-maten twee nieuwe ouderlingen te laten kiezen voor de vertrekkende ouderlingen Govert Heindryccx en Cornelis Leynsen.
De namen zijn: Pieter Bartholomeussen, Jacob Janssen, Leenaert Teerlynck en Andries Cane Timmerman.
De eerstgenoemde was al eerder ouderling geweest in 1575; Leenaert Teerlynck is verder onbekend.
Op 5 december wordt besloten dat op 12 december het 13e Avondmaal zal worden gehouden. Kennelijk was men van plan om nog iemand van het Avondmaal af te houden maar die naam is doorgestreept. Vervolgens zijn in de dienst van 19 december Jacob Janssen en Andries Cane Timmerman als ouderling bevestigd.
Jacob Janssen was niet bepaald de eerste de beste van de lidmaten. Op de lidmatenlijst van 1584 komt hij als nummer 1 voor, samen met zijn vrouw Magdalena. Hij was van beroep lakensnijder en dus niet onbemiddeld.
Dat blijkt ook wel uit het feit dat hij in de Langstraat woonde in het huis De Groote Spieghel. In 1590 is hij naar Middelburg verhuisd.
Andries Cane is een merkwaardig geval. We weten eigenlijk niets van hem. Een jaar lang is hij buitengewoon aktief als ouderling om vervolgens in het niets te verdwijnen.
1578
Op 19 januari besluit de consistorie dat Pieter Simonssen en Jacob Janssen de baljuw zullen aanspreken omdat deze in de herberg met een ander had getwist. Dit is een nogal merkwaardig besluit omdat de baljuw (Simon Rombouts) helemaal niet gereformeerd was, laat staan lidmaat van de gereformeerde kerk. Zijn beide buren, Adriaen Pietersen Backer en Mr. Jan Bogaert, eveneens vooraanstaande burgers van Arnemuiden, waren dat wel.
Het was van algemene bekendheid in die dagen dat de baljuw regelmatig de leden van de consistorie dwars zat.
Het was voor iedereen duidelijk dat de baljuw nog veel op had met dat deel van de bevolking van Arnemuiden dat niet was overgegaan tot de gereformeerde godsdienst. Waarschijnlijk vond de consistorie dat hen wel het recht toe kwam een door de Staten van Zeeland aangestelde ambtenaar op zijn voorbeeldfunctie te wijzen.
Mr. Frans Barbier en Pieter Simonssen zullen ene Dirrick aanspreken en vermanen dat hij zich zal verenigen met Cornelis Leynssen. Vermoedelijk gaat het om Dirrick Arnoldus Backer die op 17 april 1575 als ouderling werd vervangen door Cornelis Leynssen.
De predikant (mr. Hubert Franssen ) zal samen met Andries Cane de lidmaten aanspreken voor het Avondmaal.
Ook wordt besloten dat men elke zondag na de catechismuspredikatie bijeen zal komen en consistorie houden.
Wie niet komt opdagen zonder een wettige oorzaak, krijgt een boete van 4 stuivers, een en ander ter beoordeling door de medebroeders van de consistorie. Kennelijk vlot het nog steeds niet met de vergaderdiscipline…..
Ten slotte wordt nog besloten dat Andries Cane en Pieter Simonssen zullen aanspreken Adriaen Janssen (oud-ouderling), Beerken (de vrouw van oud-ouderling Dirrick Arnoldus) en Pieter Jopssen.
Op 9 februari wordt besloten dat Andries Cane elke dag zowel voor als na de middag zal voorlezen uit het Nieuwe Testament. Bij zijn afwezigheid wordt hij vervangen door een van de andere ouderlingen.
Pieter Simonssen en Andries Cane zullen Dirrick Sout aanspreken en van hem proberen te vernemen hoe de zaken staan met de man waarvan hij een koe had gekocht. Dirrick Willems Sout woonde op de Westdijk in het huis de Pellicaan en behoorde tot de eerste lidmaten.
Tevens zullen de beide ouderlingen Mayken Meulenaers aanspreken om van haar te horen op welke wijze en waarom Mayken Lacchers heeft gekeven met Marcus (Orings). Mayken Lacchers woonde op de Westdijk in het huis de Bruynvisch. Mayken Meulenaers en Marcus Orings waren haar buren.
Op 9 maart besluit men Mayken Lacchers te dagvaarden in de consistorie te komen om haar te vermanen.
Tevens besluit men dat Andries Cane en Pieter Simonssen de baljuw (Simon Rombouts) zullen aanspreken en hem te dagvaarden voor de consistorie op zondag na de middag teneinde hem te vermanen.
Andries Cane en Jacop Janssen zullen Janne Cools aanspreken over de zaak van Maye Jans. Niet bekend is waarover dit gaat. We lezen er verder ook niets meer van.
Op de consistorievergadering van 30 maart wordt besloten dat Mr. Frans Barbier en Andries Cane een ver-maning zullen geven aan Mayken Lacchers en vragen waarom zij niet ter kerke komt.
Bij besluit van 6 april wordt vastgesteld dat het Avondmaal telkens op de derde zondag van de derde maand zal worden gehouden (de derde zondag van de derde maand van het kwartaal) te beginnen vanaf april 1578.
Mr. Frans Barbier en Mr. Hubert Franssen (predikant) zullen te gelegener tijd omgaan en de lidmaten aanspreken voor het Avonmaal. Tevens zullen zij Beerken (de vrouw van Adriaen Pietersen de Backer) aanspreken.
Beerken woonde in de Gloeyenden Oven in de Langstraat en was de buurvrouw van de baljuw Simon Rombouts.
En op dezelfde dag wordt besloten dat Andries Cane en Pieter Simonssen de baljuw zullen aanspreken.
We weten inmiddels waarover beide gesprekken zullen gaan…..
De 20e april wordt voor de veertiende maal het Avontmaal gehouden.
Deze zomer zal op zondag om een uur na de middag en op woensdag om zeven uur de cathechismus beginnen.
Hierover zal de magistraat worden aangesproken door de predikant Mr. Hubert Franssen en Pieter Simonssen.
Ook is nog besloten dat men Free Jans (zie 14 september 1577) zal laten helpen en adviseren in haar zaken door Andries Cane en Mr. Frans Barbier.
Na dit drukke voorjaar blijft het een paar maanden rustig. Op de consistorie van 27 april is slechts aangetekend dat Mr. Frans Barbier en Jacob Janssen naar de classisvergadering zullen gaan, welke op die datum wordt ge-houden in Arnemuiden.
Op 18 mei wordt slechts besloten dat Jacob Janssen en Andries Cane naar Neeltien Hermannus zullen gaan omdat zij ongerust is. We weten niet waarover.
Het wordt echter wel een drukke zomer.
Op de consistorie van 29 juni besluit men dat Mr. Frans Barbier uit naam van de andere broeders Simon Nagel-maker zal aanzeggen om de aanstaande zondag te verschijnen voor de consistorie om hem van het Avondmaal af te houden. Simon leefde met zijn vrouw in twist en tweedracht en had haar “gesmeten” tot grote aanstoot en ergernis van de gehele gemeente. Het (v)echtpaar woonde in de Nieuwstraat naast oud-ouderling Cornelis Leynssen .We lezen verder niets meer van dit incident maar Simon Nagelmaker en zijn vrouw komen in 1584 niet meer op de lidmatenlijst voor, terwijl zij nog wel op hetzelfde adres wonen. Kennelijk hebben zij de gereformeerde kerk de rug toegekeerd.
Jacob Janssen en Andries Cane zullen Maerten de Gast (weer) aanspreken en vermanen over zijn dronkenschap.
Op 5 juli besluit men dat Pieter Simonssen zal dagvaarden voor de consistorie oud-ouderling Cornelis Leynssen met zijn vrouw om hen te vermanen en zich met de kerk te verzoenen.
De predikant Mr. Hubert Franssen zal samen met Pieter Simonssen de lidmaten aanspreken voor het Avondmaal.
Pieter Simonssen en Andries Cane zullen oud-ouderling Adriaen Janssen aanspreken om hem te bewegen zich met zijn vrouw Nele te verzoenen (zie ook 7 juli 1577).
De 20e juli wordt voor de vijftiende maal het Avondmaal gehouden in Arnemuiden.
Jacob Janssen en Mr. Frans barbier zullen Beerken (zie 6 april) aanspreken om haar te vermanen tot betering.
Jacob Janssen en Andries Cane zullen Jan Simonssen aanspreken om te informeren naar de gezindheid van zijn vrouw en daarna haarzelf aan te spreken. Dit echtpaar woonde in de Langstraat in het huis Amsterdam. Op de lidmatenlijst van 1584 komen zij niet meer voor terwijl hun zoon Simon Janssen Schoenmaker dan in het huis woont. Verder is over deze kwestie niets meer te lezen.
Mayken Lacchers (zie 9 en 30 maart) zal worden afgehouden van het Avondmaal omdat ze onboetvaardig blijft en niet ophoudt met een kwaad leven de gemeente te ergeren.
Men besluit wederom de baljuw (Simon Rombouts) en de burgemeester Cornelis Jacobssen te vermanen over hun dronkenschap. Beide notabelen woonden in de Langstraat, de baljuw in de Gespleten Arent en de burge-meester in de Harpe. Zij waren nagenoeg buren van elkaar.
Op 3 augustus wordt besloten dat Pieter Simonssen en Mr. Frans Barbier samen Ariaen Schrijnwercker zullen aanspreken omdat hij zowel van het Avondmaal als van Gods Woord (de zondagse kerkdienst) wegblijft.
Het zal wel meegevallen zijn want we lezen er niets meer over en op de lidmatenlijst van 1584 staat hij als Adriaen Lenaerts Blockmaker, wonende op de Westdijk, nog steeds vermeld.
Tevens wordt besloten dat Andries Cane en Jacob Janssen ene Nele Ariaens zullen vermanen en te vragen naar de oorzaken waarom zij niet naar de kerk gaat. Waarschijnlijk gaat het hier om de vrouw van oud-ouderling Adriaen Janssen
Andries Crane en Jacob Janssen zullen overeenkomstig een besluit van 17 augustus Nele Ariaens dagvaarden op zondag na de middag, ten einde haar met ouderling Pieter Simonssen te verzoenen.
Er volgt een betrekkelijk rustige herfst. Op 24 september wordt besloten dat predikant Hubert Franssen en An-dries Cane de baljuw zullen vermanen tot verzoening met zijn wederpartij (burgemeester Cornelis Jacobsen?) en ook tot betering van zijn leven.
De bovengenoemde leden van de consistorie zullen vervolgens Mayken Lacchers aanspreken waarom zij van de kerk wegblijft en vermanen dat de procedure zal worden voortgezet aangezien zij onboetvaardig is en blijft.
Op 16 november besluit de consistorie dat Andries Cane en Jacob Janssen de eerdergenoemde Nele Ariaens zullen aanspreken op haar brief welke zij aan de ouderlingen geschreven heeft.
Drie dagen later, op 19 november, besluit men dat Andries Cane en Pieter Simonssen deze zaak zullen afhande-len. Dit is het laatste wat over haar wordt vermeld. Kennelijk is de consistorie er niet uitgekomen.
Op 30 november is voor de zestiende maal het Avondmaal gehouden, in tegenstelling tot hetgeen op 6 april was besloten. Men besluit dat de predikant Hubert Franssen en Andries Cane oud-ouderling Cornelis Leynssen zul-len aanspreken en vermanen tot schuldbekentenis.
In de decembermaand hebben de leden van de consistorie het zo druk met allerlei zaken dat de procedure voor de verkiezing van nieuwe leden een paar maanden moet worden uitgesteld.
Andries Cane zal ingevolge een besluit van 7 december Magdalene Bayaers aanspreken en haar vragen naar de oorzaak van haar wegblijven van het Avondmaal. Zij woonde in de Langstraat in het huis de Halve Mane.
Andries Cane en Pieter Simonssen zullen de moeder van Adriaen in der Goes aanspreken waarom zij naar het Avondmaal is gekomen zonder iemand te vragen of een attestatie te tonen. Het gaat hier om de moeder van Adriaen Claysen die in het huis Ter Goes in de Langstraat woonde. Zij noch haar zoon waren lidmaat en komen ook niet op de lidmatenlijst van 1584 voor. Het lijkt een incident want er wordt verder niets meer over vermeld.
Jacob Janssen en Andries Cane zullen burgemeester Cornelis Jacobsen aanspreken om hem te vermanen dat hij zich zal verzoenen met Pieter Jobsen en met de gemeente.
Dit is de laatste maal dat we de naam van ouderling Andries Cane zien vermeld. Hij lijkt plots van de aardbodem te zijn verdwenen. Eigenlijk zou hij nog een jaar ouderling moeten zijn maar het lijkt wel of hij in de notulen van de consistorie stelselmatig wordt doodgezwegen. Op de lidmatenlijst van 1584 komt hij niet meer voor.
Wellicht was Andries Cane Timmerman dezelfde persoon als Andries Schrijnwercker.
Op 21 december wordt besloten dat Pieter Simonssen en Jacob Janssen samen Pieter Baykensman zullen aan-spreken en hem vermanen dat hij zich met zijn tegenpartij (Jan Jacobsen de Backer) zal verzoenen.
Een week later, op 28 december wordt de laatste consistorievergadering van dit jaar gehouden.
Deze vergadering staat kennelijk in het teken van de strijd tegen het concubinaat.
Mr. Frans Barbier en Pieter Simonssen moeten Beerent Olffers en nog iemand die in het huis van Pauwels de Metsere wonen, aanspreken dat ze “hun wijfven trauwen daer se bij sitten”. Pauwels de Metsere woonde in de Langstraat op de plaats waar later het huis Dordrecht werd gebouwd. De betrokkenen waren geen van allen lidmaat van de gereformeerde kerk.
Tevens moeten dezelfde ouderlingen Trijntjen Jans aanspreken om van haar te vernemen waarom zij niet trouwt met degene waarmee zij verloofd is. Ook Trijntjen Jans was geen lidmate en is verder onbekend.
1579
Pas op 1 februari wordt de eerste vergadering van de consistorie in het jaar 1579 gehouden.
Men besluit dat Jacob Janssen naar Pieter Baykensman zal gaan om hem te verzoenen met Jacob Janssen de Backer (zie 21 december 1578). Omdat Pieter in het openbaar gezondigd en de gemeente geërgerd heeft, zal
men de kwestie van de preekstoel vertellen met verzwijging van zijn naam, ter voldoening van de gemeente.
Tevens wordt besloten dat Pieter Simonssen en Mr. Frans Barbier samen Cornelis Jacobsen zullen aanspreken om hem te verzoenen met Pieter Jobsen, welke hij in het openbaar geslagen heeft. Ook de kwestie van Cornelis zal vanaf de kansel worden verteld met verzwijging van zijn naam.
Van deze vier vechtersbazen is verder niets bekend
Voorts wordt besloten dat Mr. Frans Barbier en Mr. Hubert Franssen zullen omgaan om de lidmaten aan te spreken voor het Nachtmaal.
Het Avondmaal wordt op 15 februari voor de zeventiende maal gehouden in Arnemuiden. Men besluit dat Mr. Frans Barbier en Jacob Janssen alle lidmaten zullen aanspreken die deze maal zijn weggebleven.
Op 17 februari is de dienaar des Woords, Mr Hubert Franssen, bij de magistraat op bezoek geweest.
Hij was in opdracht van de consistorie op pad gestuurd om te bepleiten dat de diaconie en de verkiezing van de armenmeesters wederom tot de bevoegdheid van de (gereformeerde) kerk zou terugkeren. Bij de overgang van de kerk van de katholieken naar de gereformeerden had de magistraat deze bevoegdheid aan het stadsbestuur getrokken. De magistraat hield echter voet bij stuk. Hij wilde geenszins toelaten dat de gereformeerde gemeente de kandidaatstelling en verkiezing van de armenmeesters zouden beheersen. Kennelijk had hij geen goede ervar-ingen opgedaan (zie 24 juli 1575 en 11 maart 1576). Een en ander blijkt uit een akte, welke is geschreven en ondertekend door secretaris Cannoy, op last van het College en Raad van de stad Arnemuiden.
Op 22 februari zijn voorgesteld Pieter Bartholomeussen, Maerten de Gast, Job Florissen en Laureyns Strymes om uit deze personen twee ouderlingen te verkiezen in de plaats van de twee die in het vorige jaar hebben ge-diend.
Het laatste deel van de vorige zin is pertinent onjuist maar kennelijk met opzet zo geformuleerd. Zoals uit het vervolg van de handelingen van de kerkeraad zal blijken, blijven Mr. Frans Barbier en Jacob Janssen in functie.
Mr. Frans Barbier had er al twee jaar opzitten en had dus moeten aftreden. Echter doordat Andries Cane, die eerst een jaar in functie was, vanaf 7 december 1578 om onverklaarbare reden niet meer als zodanig optreedt en zijn naam ook absoluut niet meer in het notulenboek wordt vermeld, mag Mr. Frans Barbier nog een jaar lang in zijn functie blijven.
Van de vier genoemde kandidaten was Pieter Bartholomeussen al eerder ouderling geweest.
Maerten de Gast kennen we intussen als een regelmatig dronken belastingontvanger.
Job Florissen en Lauwreyns Strymes woonden beiden in de Langstraat in het huis de Halve Mane. Zij waren smid van beroep. Job Florissen was eigenaar van de Halve Mane in 1579; Lauwreijns Strymes blijkt in 1584 eigenaar te zijn en komt ook als lidmaat voor op de lijst van 1584. Omdat Job Florissen daarop niet meer voor-komt, zal hij waarschijnlijk tussen 1579 en 1584 zijn overleden.
Mr. Frans Barbier, Pieter Simonssen en Jacob Janssen zullen gezamenlijk Maerten Bauwensen aanspreken om te vernemen waarom hij van het Avondmaal is weggebleven. Maerten Bauwensen woonde in de Noordstraat. In 1584 woont hij daar niet meer en ook op de lidmatenlijst van dat jaar komt hij niet meer voor. Ook hij lijkt tus-sen 1579en 1584 te zijn overleden.
Predikant Hubertus Franssen en Jacob Janssen zullen de magistraat aanspreken over al degenen die ongehuwd samenwonen.
Op 1 maart zijn met algemene stemmen van de gehele kerk tot ouderlingen verkozen en als zodanig voorgesteldMaerten de Gast en Pieter bartholomeussen.
In de consistorievergadering van 8 maart zijn Maerten de Gast en Pieter Bartholomeussen tot de kerkdienst be-vestigd. Men besluit dat men alle zondagen bijeen zal komen en consistorie houden na de laatste preek, op ver-beurte van vier stuivers, voor zover degene die wegblijft geen geldige reden heeft.
Ingevolge een besluit van 15 maart zullen Pieter Bartholomeussen en Jacob Janssen aanspreken Pieternelle op de Westdijk, Leynten Lawe en Janneken Grafdelver en hen vermanen wat beter ter kerke te komen. De beide eerstgenoemde dames zijn verder onbekend maar de laatste is inmiddels berucht om haar losbandig gedrag.
Naar aanleiding van het consistoriebesluit van 22 maart zullen Pieter Bartholomeussen en Jacob Janssen van Janneke Grafdelver gaan vernemen of zij enige schuld heeft in verband met de twist die zij heeft met haar buren.
Voor zover zij daadwerkelijk schuld heeft zullen de beide ouderlingen haar verder vermanen
Het blijft nu tot het eind van het jaar betrekkelijk rustig binnen de gereformeerde gemeente in Arnemuiden.
Op 26 april wordt besloten dat Pieter Bartholomeussen en Maerten de Gast onderzoek zullen doen inzake de kwestie van Maerten den Zager. Waar het over gaat is niet bekend. Ook de figuur van Maerten de Zager blijft onduidelijk. In elk geval was hij in 1584 geen lidmaat meer.
Maerten de Gast zal met de predikant Mr. Hubert Franssen rondgaan om de lidmaten aan te spreken voor het Nachtmaal.
Ingevolge het besluit van de consistorie van 3 mei zal Maerten de Gast aanspreken Maerten de Zager en hem dagvaarden op woensdag na de preek.
Vervolgens zullen Pieter Bartholomeussen en Jacob Janssen naar Janneken Grafdelver gaan en haar verzoenen met haar buren.
Het achttiende Avondmaal in Arnemuiden wordt gehouden op 10 mei.
Naar aanleiding van de consistorie van 19 juli zal de predikant Mr. Hubert Franssen de baljuw Simon Rombouts aanspreken en vermanen dat hij acht dient te slaan op degenen die hier ongehuwd samenwonen om zo alle onge-regeldheden weg te nemen.
Mr. Frans Barbier zal (Willem) den Grafdelver en Maerten de zager aanspreken en beiden dagvaarden op zondag voor de consistorie.
Op 9 augustus wordt besloten dat Maerten de Zager zal worden afgehouden (van het Avondmaal) totdat hij zijn leven betert. Jacob Janssen en Maerten de Gast zullen de boodschap overbrengen.
De 16e augustus wordt voor de negentiende maal het Avondmaal in Arnemuiden gehouden.
Op 8 november besluit men dat Jacob Janssen met de predikant Mr. Hubert Franssen zal rondgaan om de lidmaten aan te spreken voor het Nachtmaal.
Het twintigste Avondmaal wordt op 15 november gehouden in Arnemuiden.
Besloten wordt dat Pieter Bartholomeussen met Mr. Frans Barbier zullen aanspreken Pauwels Matselaere en hem vermanen dat hij zich zal verzoenen met Frans Temmerman.
Pauwels Matselaere blijft verder onbekend maar Frans de Temmerman is beter bekend als Frans Robbrechts Timmermans die in de Noordstraat woonde en de buurman was van ouderling Pieter Bartholomeussen.
Op 13 december wordt besloten dat Jacob Janssen en Mr. Frans Barbier de armenmeesters zullen aanspreken over Andries en andere armen. Zou deze Andries wellicht toch oud-ouderling Andries Cane kunnen zijn?
Vervolgens zullen Jacob Janssen en Pieter Bartholomeussen gaan aanspreken Betjen Jacobs en haar vragen naar de oorzaak waarom zij zo lang niet in de kerk is geweest.
Betjen Jacobs woonde in de Langstraat naast het huis de Drije Claveren. Zij was getrouwd met Huyge Jacobs en heette van zichzelf eigenlijk Betjen Philips. Zij was een van de oudste lidmaten. Zij komt ook voor op de lijst van 1584. Het zal dus wel loos alarm zijn geweest want we lezen verder niets meer over haar.
Naar aanleiding van de consistorie van 27 december wordt besloten dat Maerten de Gast en Pieter Bartholo-meussenzullen aanspreken Maryken Dirrix en haar vermanen over sommige gebreken waarvan zij beschuldigd wordt. Dit zal niet de laatste keer blijken te zijn.
1580
Aan het begin van dit jaar zijn Mr. Frans Barbier en Jacob Janssen teruggetreden als ouderling ten gunste van Pieter Simonssen en Laureijns Strymes.De eerste was al eerder ouderling geweest. Laureijns Strymes was smit en woonde in de Langstraat in het huis de Halve Mane. In 1579 was hij al eens kandidaat gesteld maar werd toen niet gekozen.
Op 24 januari wordt in de consistorie besloten dat Pieter Bartholomeussen en Laureijns Strymes naar oud-ouder-ling Cornelis Leynssen zullen gaan om hem te vermanen over het dansen op de bruiloft van May Jans en hem vragen of zijn huisvrouw (Griete) ook heeft gedanst. Tevens wil men weten of Neelken Stevens de Ruijter heeft meegedanst. Steven de Ruijter was geen lidmaat maar zijn vrouw, Magdalena Arents was dit wel.Hun dochter Neelken is waarschijnlijk vanwege dit incident nooit lidmate geworden; haar vader trouwens evenmin
Veertien dagen later, op 7 februari, gaan de beide ouderlingen weer naar hun oud-collega om hem aan te zeggen dat hij zich moet verzoenen met degenen die hij geërgerd heeft, in het bijzonder de lidmaten van de kerk. Dit schijnt te zijn gebeurd want we lezen er verder niets meer over.
Laureijns Strymes zal samen met de predikant, Mr. Hubertes Franssen, de lidmaten van de gemeente aanspreken voor het komende Avondmaal.
Op 14 februari besluit de kerkeraad dat men Pauwels Matselare zal afhouden van het Avondmaal en hem streng straffen wegens zijn openbare dronkenschap, opdat hij zich zal beteren.
Het 21e Avondmaal in Arnemuiden wordt op 21 februari gehouden.
Op 7 maart besluit men dat Laureijns Strymes en Pieter Bartholomeussen zullen aanspreken Maye Dirricx en haar vragen hoe de zaken staan met een gedane belofte, waarmee zij zich bezwaard voelt.
Maerten de Gast en Pieter Simonssen zullen Andries de Schrijnwercker aanspreken; waarover is niet bekend.
Pieter Batholomeussen en Laureijns Strymes zullen Pauwels Matselare en Grietken Rams dagvaarden voor zondag na de middag.
Op 28 maart krijgt Pauwels Matselare er flink van langs in de consistorie. Hij wordt vermaand over zijn open-bare dronkenschap. Hij bekent zijn schuld en belooft beterschap. De Kerkeraadsleden besluiten dat zij hem goed in de gaten zullen houden en bezien of hij van harte boetvaardig is, voordat men hem oplegt zijn schuld in het openbaar te bekennen.
Free Gerrits zal ingevolge een besluit van 24 april worden gedagvaard voor de consistorie door Pieter Bartholomeussen en Pieter Simonssen voor aanstaande zondag. Tevens zullen de beide ouderlingen Digne Stoffels aanspreken om te vernemen of Free al met haar is verzoend.
Omdat Free Gerrits niet verschenen is op de dagvaarding, besluit de consistorie op 1 mei dat Maerten de Gast en Laureijns Strymes haar nogmaals zullen aanspreken en dagvaarden voor aanstaande zondag.
Pieter Bartholomeussen en Maerten de Gast zullen Pauwels Matselare aanspreken en hem voor deze keer van het Avondmaal afhouden, opdat hij zijn leven betere.
Pieter Bartholomeussen en Laureijns Strymes zullen de zaken afhandelen met Maye Dirricx, welke tevoren in de consistorie zijn besloten. Het blijft een vage kwestie.
Pieter Simonssen zal met Mr. Hubertus Franssen omgaan en de lidmaten aanspreken voor het Nachtmaal.
Op 8 mei wordt besloten dat Maerten de Gast met Laureijns Strymes naar Free Gerrits en Digne Stoffels zal gaan om de beide dames te vermanen en te verzoenen.
Het 22e Nachtmaal wordt op 15 mei in alle rust gehouden in Arnemuiden.
Eerst op 17 juli moet de kerkeraad weer in aktie komen. Men besluit dan dat Mr. Hubrecht Franssen en Pieter Simonssen gezamenlijk Aelbreght van de Graft zullen aanspreken en hem vermanen over de zaken waaraan hij zich vergrepen heeft. Deze Aelbreght van de Graft was een van de notabelen van Arnemuiden. Hij was eigenaar van de Oostlijnbaan en woonde in het huis De Keijser in de Langstraat.
Pieter Simonssen en Maerten de Gast zullen naar de magistraat gaan en hem dringend verzoeken dat het stads-bestuur de kerk voor de winter zal repareren.
Op 31 juli besluit men dat Maerten de Gast en Pieter Simonssen samen Maerten de Zager zullen aanspreken om hem te vragen naar de stand van zaken en in het bijzonder naar hetgeen dat hij bij de lombard heeft staan,en dit op te geven aan de armenmeesters, opdat hij dan geholpen kan worden.
Naar aanleiding van een besluit van 7 augustus zal Pieter Bartholomeussen naar Pauwels Matselare gaan en hem samen met Frans de Nagelmaker voor zondag dagvaarden in de consistorie. Frans de Nagelmaker woonde in de Noordstraat in het huis De Groote Lanteern.
Maerten de Gast zal Maerten de Zager aanspreken en hem aanzeggen dat hij nog voor deze keer zal worden af-gehouden van het Avondmaal.
Maerten de gast en Laureijns Strymes zullen de zaak tussen hun collega-ouderling Pieter Simonssen en oud-ou-derling Jacob janssen behandelen en de kwestie aan hen voorleggen.
Op 14 augustus besluit men dat Pieter Bartholomeussen met de predikant,mr. Hubert Franssen, zullen rondgaan bij de lidmaten en hen aan te spreken voor het Avondmaal.
Het 23e Avondmaal wordt op 21 augustus gehouden.
Bij deze gelegenheid zijn Pieter Simonssen en Jacob Janssen in de consistorie tot een akkoord gekomen ten aanzien van de kwestie, welke tussen hen was gerezen.
Eerst op 17 oktober komt de kerkeraad weer bijeen.
Men besluit dat Laureijns Strynes samen met Pieter Simonssen naar Anthonis de Cuyper zullen gaan om hem te vragen hoe het staat met de weduwe waar hij mee samenwoont. Later blijkt deze kuiper nog wel meer gebreken te bezitten.
Op 6 november besluit men dat Pieter Bartholomeussen en Laureijns Strymes naar de burgemeesters en de baljuw zullen gaan om te spreken over een tweede predikant naast Mr. Hubert Franssen.
Mr. Hubert Frannsen en Maerten de gast zullen de lidmaten aanspreken voor het Avondmaal.
Het 24e Avondmaal wordt op 20 november gehouden.
Omdat Free Gerrits niet bij het Avondmaal aanwezig is geweest, wordt op 27 november besloten dat Pieter Bartholomeussen haar zal gaan vragen wat de reden daarvan was.
Pieter Simonssen zal aan Aelbreght van der Graft vragen waarom hij van het Avondmaal weggebleven is.
Ten slotte wordt op 4 december besloten dat Pieter Simonssen aan Truytjen op ’t Oostende zal vragen waarom zij niet op het Avondmaal aanwezig is geweest.
1581
Op 21 januari zijn Govert Hendrycsen en Jacob Janssen tot ouderling verkozen en als zodanig op 28 januari in hun dienst bevestigd. Beiden waren al eerder ouderling geweest. Zij kwamen in de plaats van Maerten de Gast en Pieter Bartholomeussen.
De consistorievergadering van 5 februari bevat een volle agenda.
Allereerst zal Anthuenis de Cuyper worden aangesproken door Pieter Simonsen en Laureyns Strijmes om hem te dagvaarden en te verschijnen voor de consistorie op aanstaande woensdag 8 februari.
Pieter Simonsen en Jacob Janssen zullen Dignes Stoffels aanspreken en haar vermanen over sommige zaken waaraan zij zich heeft vergrepen. Dignes was kennelijk een vrouw die snel met haar mond en handen klaar stond.
Laureyns Strijmes zal Maerten de Houtzager aanspreken en hem dagvaarden voor de volgende zondag. Zie ook 31 juli en 7 augustus 1580. Zijn zaak kan worden afgerond en hij wordt weer toegelaten tot het Avondmaal.
Jacob Janssen en Govert Heindrycsen zullen Magdelena Bayaerts c.s.aanspreken alsmede Aeltjen, de vrouw van Claes Jonker stadsbode om te horen wat voor problemen er aan beide zijden bestaan. Tevens zullen zij Aeltjen en Claes vermanen dat zij te slap zijn om naar Gods Woord te luisteren. De beide ouderlingen zullen uitvoerig verslag aan de consistorie uitbrengen.
Opvallend is dat alle aangesprokenen, met uitzondering van Magdelene Bayaerts, niet (meer) voorkomen op de lidmatenlijst van 1584. Pikant detail is, dat Magdelene Bayaerts woonde in de Langstraat in het huis de Halve Mane, dat eigendom was van ouderling Laureyns Strijmes. Over sociale controle gesproken……
Ten slotte wordt nog besloten dat Jacob Janssen samen met Mr. Hubertus Franssen de lidmaten van de kerk zullen aanspreken voor het komende Avondmaal.
Op de consistorie van 8 februari wordt besloten dat Pieter Simonsen met Jacob Janssen naar Dignes Stoffels zal gaan om haar te vermanen en te trachten zich te verzoenen met haar tegenpartij. Doet zij dat niet, dan zal zij van het komende Avondmaal worden afgehouden.
Tevens wordt besloten dat Jacob Janssen en Govert Heindrycsen wederom naar Magdelene Bayaerts zullen gaan en er bij haar op aandringen dat zij zich zal verzoenen met het volk dat boven haar woont. Doet zij dat niet, dan zal ook zij van hetkomende Avondmaal worden afgehouden.
Het 25ste Avondmaal te Arnemuiden wordt gehouden op 19 februari.
Hoewel hij opgeroepen was voor 8 februari, verschijnt op 9 april eindelijk Anthonis Bertram Cuyper voor de consistorie. Hij was vermaand wegens dronkenschap en andere ongeschiktheden, waarmee hij de gemeente had geërgerd. Hij heeft zijn schuld bekend en heeft beloofd dat hij zich voortaan ordentelijk zal gedragen. Hij zal later echter wederom op het matje moeten komen.
Adriaen Lixcken zal door Jacob Janssen en Laureyns Strijmes worden aangesproken om te vernemen hoe de zaken staan met degene waarmee hij volgens zeggen heeft gevochten op het Bergsche Hooft.
Adriaen Cornelissen, bijgenaamd ’t Lixcken, woonde in de Noordstraat naast de wal.
Op 23 april besluit de consistorie dat Jacob Janssen en Lauryns Strijmes wederom Adriaen Lixcken zullen aanspreken en hem vanwege de broeders zullen opleggen dat hij zich zal verzoenen met zijn tegenpartij en ook met al degenen die hij in deze kwestie geërgerd heeft.
Govert (Heyndrycsen) Smit en Jacob Janssen worden er op uit gestuurd om te gaan praten met Lucas de Cleermaker en Jannetjen, de huisvrouw van Daen de Timmerman. Zij moeten van hen vernemen wat er nu eigenlijk aan de hand was inzake de twist tussen Dignes Stoffels en Moy Lys. Aangezien Daniel Lenaert Temmerman in de Nieuwstraat woonde, zal het voorval zich ook wel in die straat hebben voorgedaan.
Jacob Janssen en Laureyns Strijmes gaan op 6 mei Dignes Stoffels aanspreken om haar met haar tegenpartij (Moy Lys) te verzoenen. Zo niet, dan zal ze van het Avondmaal moeten wegblijven.
Tevens gaan Jacob Janssen en Laureyns Strijmes weer naar Adraen Lixcken om hem op te leggen dat hij zich zal verzoenen met zijn tegenpartij en dat hij aanstaande zondag zal verschijnen in de consistorie.
Anthonis Bertram Cuyper krijgt bezoek van Govert Heindrycsen en Pieter Simonsen die hem komen vertellen dat het de broeders goed dunkt dat hij voor deze keer wegblijft van het Avondmaal.
Laureyns Strijmes en Pieter Simonsen gaan aan de soldaat, die achter Cornelis van Bentem woont, vragen of hij iets weet van de soldaat die in het huis ’t Wapen van Portugael (in de Langstraat) ingekwartierd ligt.
Jacob Janssen en Pieter Simonsen zullen Magdelena Bayaerts en Aeltjen, de vrouw van Claes Joncker aanspreken en met elkaar verzoenen.
Govert Hendrycsen zal samen met Mr. Hubert Franssen de lidmaten aanspreken voor het Avondmaal.
Omdat May Dirrix veel opspraak heeft verwekt, zullen Pieter Simonsen en Govert Heindrycsen haar gaan zeggen dat zij van het Avondmaal wordt afgehouden.
Jacob Janssen en Laureyns Strijmes zullen het geschil tussen Gerrit de Backer en Jan Simonssen proberen op te lossen. Zo dit niet lukt, dan zullen beiden van het Avonmaal worden afgehouden. Deze verzoeningspoging is helaas niet geslaagd.
Op 21 mei is voor de 26ste keer het Avonmaal gehouden te Arnemuiden.
Na een rustige zomer moet de consistorie op 6 augustus weer handelend optreden.
Laureyns Strijmes en Jacob Janssen gaan Truytjen op het Oostende weer eens bezoeken om van haar te verne-men welke bezwaren zij heeft omdat zij al zo lang niet meer in de kerk is geweest (zie ook 4 december 1580).
Jacob Janssen en Pieter Simonsen zullen Jan de Clerc opzoeken en hem vragen om welke bezwaren hij van het Avondmaal is weggebleven. Jan (Claessen) de Clerc was timmerman en woonde in het huis Sint Sebastiaen in de Langstraat. Hij was afkomstig uit Diksmuide.
Pieter Simonsen en Mr. Hubert Franssen zullen omgaan en de lidmaten aanspreken voor het Avondmaal.
Jacob Janssen en Laureyns Strijmes gaan wederom naar Jan Simons en Gerrit de Backer om hen te vermanen tot verzoening of anders weg te blijven van het Avondmaal.
Pieter Simonsen en Laureyns Strijmes gaan Magdalena in de Witte Yngel op de Westdijk bezoeken om te vernemen of zij met haar zwager is verzoend. Zij wordt voor deze keer van het Avondmaal afgehouden vanwege de ergernis als gevolg van de twist.
Vervolgens gaan de beide ouderlingen naar de huisvrouw van Jacob Joosten in het huis Mechelen op de Westdijk om haar te onderhouden over de ongeschikte woorden die zij tot haar man gesproken heeft, waardoor de twist in huis gekomen is. Zij wordt van het Avondmaal afgehouden totdat ze weer behoorlijk huishoudt.
Op de lidmatenlijst van 1584 komen beiden niet (meer) voor. Kennelijk zijn zij uit Arnemuiden vertrokken want het huis Mechelen heeft in 1584 een andere eigenaar.
Pieter Simonsen gaat naar Anthonis Bertram Cuyper om te vernemen hoe hij huishoudt met zijn vrouw. Voor deze keer zal hij nog worden afgehouden van het Avondmaal.
Op 16 september besluit de consistorie dat Jacob Janssen en Govert (Heindryx) Smit naar Claes Joncker, stadbode, zullen gaan en hem vermanen over de zottigheid en ongestichtheid die hij heeft uitgehaald toen er een toneelstuk werd opgevoerd. Hij wordt voor deze keer van het Avondmaal afgehouden.
Hoewel niet vermeld in de notulen, zal waarschijnlijk op 23 september het 27ste Avondmaal zijn gehouden.
Op 15 oktober wordt besloten dat Govert Heindryx met Mr. Hubert Franssen naar de classis zullen gaan en daar gewag maken van de spelen van de Rederijkerskamer en vragen hoe men daar over denkt.
In de consistorie van 24 november besluit men dat mr. Hubert Franssen met de magistraat zal overleggen inzake het luiden van de klok bij begrafenissen en hem verzoeken dat niet meer te doen. Zo niet, dan zal hij verklaren dat zulks gedaan en ingevoerd wordt tegen wil en dank van de kerkeraad.
Laureyns Strijmes zal met Mr. Hubert Franssen omgaan en de lidmaten aanspreken voor het Nachtmaal.
Pieter Simonsen zal Anthonis Bertram Cuyper aanspreken en dagvaarden voor 10 december voor de consistorie.
Hem zal worden gevraagd hoe hij met zijn huisvrouw huishoudt en hem weer tot het Avondmaal toelaten.
Jan Simonsen en Gerart de Backer zullen zich met elkaar verzoenen of anders wegblijven van het Avondmaal.
Laureyns Strijmes en Jacob Janssen zullen met hen hierover spreken. Van Jan Simonsen lezen we verder niets meer maar met Gerart de Backer is de consistorie nog niet klaar.
Op 17 december is voor de 28ste keer het Avondmaal gehouden te Arnemuiden.
1582
Op 7 januari besluit de consistorie Laureyns Strijmes op pad te sturen om Neeltien Gillis te dagvaarden voor de komende zondag na de preek .Veertien dagen later besluit men dat zij tijdens de proefpreek haar schuld zal bekennen, zoals zij inmiddels ook al voor de consistorie heeft gedaan. De dominee zal vanaf de preekstoel haar fouten vermelden zonder haar naam te noemen. Aldus wordt zij weer met de gemeente verzoend. Het betreft hier Neeltje Gillis de naaister, die in de langstraat woonde in het huis ’t Witte Cruyse.
Pas op 11 maart is de volgende vergadering. Hierin besluit men dat Govert (Heindricx) de smid samen met de predikant (Mr. Hubrecht Franssen) zal omgaan en de lidmaten van de kerk zal aanspreken voor het nachtmaal.
Claes (Jonker) de stadsbode wordt op last van de kerkeraad van het avondmaal afgehouden door Pieter Simonssen en Govert (Heindricx) de slotenmaker. De reden hiervoor was dat hij “om seker oorsaken ende misnoughen” de gemeente “ontstightet” had. Hij schijnt in die tijd de bonte hond van Arnemuiden te zijn geweest.
Zie ook 16 september 1581
Op 18 maart wordt voor de 29e keer het avondmaal te Arnemuiden gehouden.
Tijdens de consistorie van 15 april blijkt het weer mis te zijn met Neelken (Gillissen) Naijster. Zie ook 7 januari.
Zij zal door Govert Heindrijcsen worden gedagvaard om de volgende zondag voor de kerkeraad te verschijnen om datgene te verantwoorden wat zij heeft tegen de huisvrouw van (ouderling) Jacob Janssen.
Laureijns Strijmes en Jacob Janssen zullen Anthonis Beertram aanspreken over “sommige ergernissen”, die hij zou hebben aangericht. Zie ook augustus/september 1581.
Op 22 april zijn met algemene stemmen verkozen en voor de gehele gemeente tot ouderlingen bevestigd Corne-lis Leijnssen en Jan Janssen Saligant De eerste was reeds meerder malen ouderling geweest. De laatste trad voor het eerst als ouderling aan. Hij was bakker en woonde in de Langstraat in het huis De Sonne, dat eigendom was van ouderling Pieter Simonssen Deze beide ouderlingen kwamen in de plaats van Pieter Simonssen en Laureijns Strijmes.
Voor de zoveelste keer neemt men het besluit dat ieder lid het werk zal uitvoeren dat hem door de consistorie wordt opgedragen binnen de daarvoor gestelde tijd. Op overtreding staat een boete van twee stuivers.
Naar aanleiding van de consistorie van 6 mei gaan Mr. Hubreght Franssen en Govert (Heindricx) Slotenmaker gezamenlijk Leuntje inde Rave aanspreken en haar bevragen inzake de kwestie met Madeleentje.
Het is onduidelijk wie deze dames zijn. Wellicht had het iets te maken met de zaak van 5 februari 1581.
Op 20 mei wordt in de consistorie besloten dat de predikant (Mr. Hubrecht Franssen) met Jacob Janssen zullen aanspreken Taneken Jongedircx om van haar te vernemen inzake de kwestie van Gerrit de Backer en zijn dienst-maagd. Daarna zullen zij dat op de volgende consistorievergadering bespreken.
Tanneke Jongedircx was de vroedvrouw van Arnemuiden. Zij woonde in de Langstraat en komt op de lidmaten-lijst van 1584 als zesde ingeschrevene voor.
Vervolgens wordt op 27 mei besloten dat de predikant met Govert Heindrijcs naar Gerrit de Backer zullen gaan om hem aan te spreken en hem vermanen tot openbare schuldbekentenis. Als hij dat niet doet, zal men hem van het avondmaal afhouden tot dat hij zijn beterschap zal hebben bewezen. Gerrit de Backer vindt het kennelijk wel best; op de lidmatenlijst van 1584 komt hij niet (meer) voor en we horen ook verder niets meer over hem.
Op 3 juni wordt besloten dat Anthonis Bertram (Cuyper) zal wegblijven van het avondmaal totdat hij zelf tot inkeer komt. Jacob Janssen en Jan Salagant zullen hem dit mededelen.
Tevens besluit men dat de predikant met Jacob Janssen zullen omgaan en de lidmaten aanspreken voor het avondmaal.
Het avondmaal wordt op 17 juni voor de dertigste keer gehouden in Arnemuiden
In de consistorie van 22 juli wordt besloten dat Cornelis Leijnssen en Jacob Janssen zullen aanspreken Trijn Thijss. Zij zullen haar vermanen dat ze zal trouwen met de gezel waar zij bij woont.
Op 28 juli besluit men dat Jan Salagant naar Janneke Grafdelvers zal gaan om haar te vragen waarom zij zo weinig in de kerk komt. Het antwoord is niet erg duidelijk.
Maar op 5 augustus besluit men dat Jan Salagant, nu samen met Cornelis Leijnssen, wederom Janneken Grafdel-vers gaat bezoeken om haar te vermanen dat ze er slecht aan gedaan heeft om voor “sulck een oorsake” van het gehoor van het Goddelijk Woord weg te blijven.
Op de consistorievergadering van 2 september wordt besloten dat de predikant samen met Cornelis Leijnssen de lidmaten zullen aanspreken voor het avondmaal.
Tevens besluit men dat Neelken Gillis zich met de gemeente zal verzoenen ingevolge de vorm en het besluit van de classis, gehouden te Domburg anno 1582.
Trijn Thijss wordt bij besluit van de consistorie van 9 september afgehouden van het avondmaal. Zij wilde waar-schijnlijk niet op bevel trouwen. Ook op de lidmatenlijst van 1584 ontbreekt zij.
De 16e september is het avondmaal voor de 31e keer gehouden binnen Arnemuiden.
Op 30 september wordt besloten dat Jacob Janssen en Govert Heindrijcs zullen aanspreken mr. Jan Bogaert en Maerten de Zager.
Mr. Jan Bogaert woonde in de Langstraat in het huis de Fonteyne.
Maerten de Zager kennen we inmiddels als iemand die voortdurend op zwart zaad zat (zie 1580)
Volgens een besluit van de consistorie in oktober/november zullen Cornelis Leijnssen en Jan Salagant gaan aanspreken Beerken Alberts vrouw om te vernemen wat voor woorden zij heeft gehad met Digne Stoffels. Daarna zal men naar bevinding van zaken verder handelen.
Beerken was vermoedelijk de vrouw van Albert Gerritsen uit de Langstraat.
Digne Stoffels kennen we inmiddels (zie 1580 en 1581) als een notoire ruziezoekster.
Op 1 december wordt de laatste vergadering van dit jaar gehouden.
Govert Heindrijcs en Jacob Janssen worden op pad gestuurd om (mr. Jan) Bogaert en Maerten de Zager te vermanen tot verzoening. Anders zullen zij niet tot het avondmaal worden toegelaten.
Men besluit nog een poging te wagen om Beerken (Alberts vrouw ) en Dignes Stoffels met elkaar te verzoenen.
Cornelis Leijnssen en Jan Salagant worden met dit (onmogelijke) karwei opgezadeld. We lezen in de notulen niet hoe dit is afgelopen. We weten slechts dat beide kemphennetjes niet (meer) voorkomen op de lidmatenlijst van 1584.
Ten slotte wordt nog besloten dat de predikant samen met Jan Salagant de lidmaten zullen aanspreken voor het nachtmaal.
Het 32e avondmaal wordt op 16 december te Arnemuiden gehouden.
1583
De eerste vergadering van de kerkeraad wordt dit jaar pas op 20 februari gehouden.
Overigens valt het op dat er in dit jaar minder wordt vergaderd, minder besluiten worden genomen en de verslaglegging een stuk summierder is geworden.
Men besluit dat de predikant (Mr. Hubrecht Franssen) en Cornelis Leijnssen naar Cornelis Adriaenssen (Licxken) zullen gaan om hem aan te spreken en te vermanen “van dingen daer hij in te vermanen is”.
Cornelis woonde in de Noordstraat bij zijn vader (zie 9 en 23 april 1581) en had kennelijk een aartje naar zijn vaartje.
Op 6 maart wordt besloten dat de predikant en Cornelis Leijnssen naar Jan de Clerck zullen gaan om hem aan te spreken. Waarom men Jan wilde spreken blijft onbekend. Zie echter ook 6 augustus 1581.
Govert Heijndrijcs zal samen met de predikant de lidmaten aanspreken voor het avondmaal.
Tevens besluit men dat men Aelken, de vrouw van Claes (Jonker) de stadbode, zal afhouden van het avondmaal “om zeker redenen ende oorsaken”. Het zal wel te maken hebben gehad met een van haar vele ruzies (zie 1581).
Ook Jan Hemskercke zal men afhouden van het avondmaal vanwege zijn dronkenschap en andere fouten. Jan woonde in de Nieuwstraat en was gehuwd met Elizabeth Wullems.
De 20e maart is voor de 33e keer het avondmaal gehouden in Arnemuiden.
Na een rustig voorjaar worden op 1 mei mr. Frans Philipssen Barbier en Laureijns Strijmes tot ouderling verko-zen en bevestigd. Beiden waren al eerder ouderling geweest. Zij traden in de plaats van Govert Heijndrijcs en Jacob Janssen.
Op 8 mei wordt besloten dat Cornelis Adriaenssen (Licxken) voor de aanstaande zondag zal worden gedagvaard voor de consistorie door Cornelis Leijnssen.
In de consistorie van 15 mei wordt vervolgens besloten dat Cornelis Adriaenssen (Licxken) wederom zal worden opgeroepen te verschijnen voor de kerkeraad. Hij is deze keer weggebleven met een smoesje. Jan Saligant zal voor de tweede oproep zorgen.
Op 22 mei verschijnt Cornelis (Adriaenssen) Licxken uiteindelijk voor de leden van de kerkeraad. Hij heeft te-genover hen zijn schuld bekend en beterschap beloofd. Voorts onderwerpt hij zich aan de discipline van de kerk.
In de consistorie van 8 juni wordt besloten dat Cornelis Leijnssen en de predikant de lidmaten zullen aanspreken voor het avondmaal.
Op 12 juni besluit de consistorie dat Cornelis Adriaenssen (Licxken) zal toegelaten worden tot het avondmaal wanneer hij eerst in het openbaar zijn schuldbekentenis zal hebben gedaan op de manier en volgens de regels, welke hier tot nog toe gehouden zijn.
De 19e juni wordt het avondmaal voor de 34e keer gehouden in Arnemuiden.
Op 2 juli besluit men dat Cornelis Leijnssen en Jan Saligant zullen aanspreken Willem Grafdelver en zijn vrouw om hen te vragen waarom zij niet op het avondmaal zijn geweest.
Tevens besluit men dat de ouderlingen en de predikant vanaf zondag 3 juli 1583 elke zondag ieder een stuiver zullen inbrengen. Deze bijdrage is bedoeld om de kosten van de classis te ondersteunen.
Voorts neemt men het besluit dat de predikant, samen met een van de ouderlingen, gehouden zijn altijd in de classis te verschijnen op kosten van de kerkgemeenschap.
Na een buitengewoon rustige zomer vergadert de consistorie eerst weer op 4 september.
Hierin wordt besloten dat Cornelis Leijnssen zal dagvaarden Jan Kersten en Adriaen Licxken voor de consistorie van aanstaande zondag. Jan Kersten woonde in de Papenstraat; Adriaen Licxken woonde in de Noordstraat.
Of ze ook daadwerkelijk zijn verschenen is in de notulen niet terug te vinden; waarschijnlijk viel het allemaal wel mee
Tevens besluit men dat mr. Frans Barbier voor de aanstaande zondag Jan Hemskercke zal dagvaarden.
Op de consistorie van 11 september besluit men dat (Jan) Hemskercke voor deze keer van het avondmaal zal worden afgehouden. Tevens vermaant men hem dat hij zich tot de tijd van het volgende avondmaal goed zal gedragen
De predikant zal samen met mr. Frans Barbier omgaan en de lidmaten aanspreken voor het avondmaal.
Ten slotte wordt besloten dat men Maijken Dirrix voor aanstaande woensdag zal dagvaarden voor de consistorie en haar voortaan weer tot het avondmaal toelaten (zie ook mei 1581).
De 25e september is voor de 35e keer het avondmaal gehouden te Arnemuiden.
Vervolgens blijft het tot 18 december rustig in de kerkeraad.
Kennelijk heeft men het veel te druk met de overbelasting van de predikant Mr. Hubrecht Franssen.
Men besluit op deze vergadering dat de predikant en Jan Janssen (Saligant) naar de classis te Middelburg zullen gaan om aldaar predikant Gabriel te beroepen als tweede dienaar binnen Arnemuiden. Mocht dat niet lukken, dan zou men tijdelijk de vakant kunnen aannemen uit Vlissingen. (Deze laatste zin is doorgehaald).
De nood is bij de kerkeraad zeer hoog.
Op een buitengewone vergadering van 26 december wordt een dramatisch besluit genomen, hetwelk de komende twee jaren tot veel commotie, ellende en verdriet zal leiden.
Hieronder volgt de letterlijke tekst van de benoeming van Thomas Bruskens tot 2e predikant te Arnemuiden.
Den 26 decembris anno 1583
Is Thomas Bruskens, dienaer des Goddelijcken worts, soe vanden kercken raet ende de ghemeijnte als vander overheijt absolutelijck tot den tweeden dienaer ende predicant binnen der stadt van Arnemuiden aenghenomen, soe dat hij die selve niet verlaeten en mach sonder wettelijcke oorsaecke, noch de ghemeijnte hem ontslaen ten sij dat sijn persoon daer, met sijn leeven ende met sijnen dienst ontstichtede. Alsdan heeft den voornoemden Thomas belooft niet te verwachten dat hij soude ontslaghen worden, maer selve sijn oorloft te begheeren ende te vertrecken.Ende dit alles met advijs des classis.
Orconde van dien hebbe ick dit met mijner handt gheschreven.
Was getekend:
Hubreght Franssen predicant
Frans Philipssen
Coernelis Leijnsen
Jan Janssen Salijgant
Lauvereins Strijmes