ZA Inventaris Gemeente Arnemuiden nr. 1399
Inventarisnummer 1399: Selectie op de Verordeningen op de burgerwachten : op 28 oktober 1592,
31 augustus 1596 en 6 september 1597
“gepubliceert ter peuyen der Stadt Arnemuyden “
Alzoe tot noch toe inder burgerswachte groote faulten ende disordren geschiet ende gepleecht zyn die vuyt veel bekende oorsacken ende merckelick deur gebreck van behoorlicke executie gecauseert worden nyet tegenstaende alle voorgaende goede ordonnancien tot onderhoudinghe vande zelve wachte tot meermalen gemaect ende gepubliceert ende dat daer inne tot goede bewaringhe ende verzekerheyt vander Stadt ende van alle burgers ende Inwoonders van dyen hoochnoodich zy metten aldereersten voorzien te worden Soe hebben Bailliu Burchmeesters Schepenen ende Raiden desre stadt Arnemuyden om van nu voortaen onder de voorss burgers wachte goede ordre gehouden te worden van nyeuws ende by provisie geordonneert ende getstatueert ordonneren ende statueren mits desen de naervolgende poincten ende articulen wel ende expresselick bevelende alle burgers en Ingesetenen deser Stadt hen daernaer te reguleren opde boeten ende bruecken daerinne begrepen
Inden eersten hebben Bailliu Burchmeesters Schepnen ende Raeden voirnompt alle de burgers ende Inwoonders deser Stadt gestelt ende gereparteert onder twee vaendels darvan over eenighe tyden tot Capiteynen gecommitteert zyn Claes Zael doude ende Jan van Geldre ende tot henluyden gevoucht hen Lieutenanten Vendrich ende Sergeanten de welcke alle tsamen mits desen geauthoriseert worden om metten Burchmeesters als heurluyden superintendenten ende Collonnellen by forme van een crychsraet eens sweecx op stadthuys te vergaderen op zulcken dach als by henluyden gevouchlicxt geleyt zal worden ende op alle zwaricheden ende disordren opder wachte gevallen kennisse te nemen den wachtmeester als aenclager ende voorts partye in zyn defentie te aenhooren ende voorts daerinne te voorzien wysen ende ordonneren zoe behoeren zal.
Wel verstaende dat alle questie ten respecte vande ordinarise boeten vallende als van t’absenteren van der wachte ende diergelycke geweten ende afgedaen zullen worden alleenlick by een vande Burchmeesters mitsgaders den capiteyn ende zyn officieren daronder de defaillanten gestelt zullen zyn dan in gevalle van voordere zwaricheden oft daer voordere correctie zoude mogen vallen zal by meerderen collegie vande crychsraide affgedaen moeten worden.
Item dat alle tgene by tvoorss collegie van crychsraede ende oock by yeder Capiteyn ende zyn officieren met een vanden burchmeesters alreede in tfeyt vander wachte gewesen ende geordonneert is ende voortaen gewesen ende geordonneert zal worden gehouden ende feytelick geexecuteert zal worden in alder manieren off het in volle vierschaere gewesen ende geordonneert waere nyettegenstaende appellatie ende zonder preiudicie van dyen
Mits dat die hem daer by bezwaert vint daeraff zal mogen appelleren aen ’t collegie van wette ende zyn appel ende grieven vervolgen ende deduceren zoe hy te rade wert Wel verstaende dat zoe wie tonghelycke bevonden zal worden geappelleert te hebben verbueren sal de boete van vyff schellinghen te converteren ter dispositie van t’voorss collegie van wette.
Item hebben Baulliu Burchmeesters Schepenen ende Raiden voornompt alle de voorss burgers ende inwoonders onder de voorss Capiteynen in manieren voorss gestelt ende geenrolleert zynde de zelve Capiteynen toegevoucht, hunne corporaels oft rotmeesters daeronder de zelve burgers ende inwoonders oock by corporaelschappen gestelt ende gedeelt zyn om by een twee oft meer corporaelschappen voortaen de wachte gehouden te worden naer behooren.
Te weten dat alle de corporaels ende heurl lieutenanten tegenwoordelick verkoren oft die noch verkoren zullen worden gehouden zullen zyn telcken metten trommelslach rontsom de stadt opder Straeten met hen naemen ende toenaemen opgeroupen zynde zelver in persoone ter wachte te commen sonder yemant in hen plaetse te moghen stellen dan van huys wesende een Corporaal een ander Corporael te mogen stellen Op de boete zoe zyl in gebreecke vallen van ten behoorlicken tyde ter wachte te commen oft by absentie vuyter stadt een andere corporael in hen plaetse te stellen van vier schellingen groote vuytstekende altyts merckelicke ziecte daeraf behoorlick zal moeten blycken alswanneer zyluyden ongehouden zullen zyn yemanden te stellen.
Item dat alle de voorss Burgers ende andere Inwoonders deser stadt voortaen metten trommelslach ende oproepinghe vande naemen ende toenaemen van hen corporaels daer zyluyden ende een yeder respectivelic onder gestelt ende ge-enrolleert zullen wesen hen houden zullen moeten gewaerschout ende zulcx gehouden zyn naerden selven trommelslach ten behoorlicken ende gesetten tyde te weten savonts met ende in tluyden vander clocke voor het stadthuys in persoone ter wachte te commen.
Item dat de voorgenoempde burgers ende andere inwoonders gehouden zullen zyn henluyden by de oplesinghe te vinden die den corporaels in presentie van den wachtmeester savents de clocke verlaten zynde doen zullen op de boete van zes groote vlaems te verbeuren van elcke halve ure dat zyluyden naer de clocke verlaeten ende ende doplesinghe gedaen zynde opder wachte commen zullen/
Item dat de voornompde corporaels burgers ende andere inwoonders gehouden zullen zyn ter wachte te commen ende de wachte te houden met zulcken geweer tzy van een Roer hallebaerde oft andere daer zyluyden ende een yeder van henl telcken inde laeste gedaenen monsteringe opgestelt ende ge-enrolleert zullen wesen opde boete van twee schellinge telcke reyse te verbeuren gelyck oock zyluyden op gelycke boete boven heurl halsgeweer zullen moeten hebben draghen ende geduerende heurlieder wachte aenhouden een zydtgeweer tzy een rapier oft cortelare wel verstaende dat de gene die op roers gestelt zullen wesen gehouden zullen zyn ter wachte commende flesschen ende flesquillen ende voorts provisie van lonten voor een geheelen nacht ende van cruyt ende loot ten minsten voor zes schueten telcken wachte by hem te hebben Opde boete van twee schellinghen groote vlaems.
Ende ten respecte vande gene die deur ouderdom gebreckicheyt oft andere oorsaecken onbequaem zyn om de wachte in persoone te houden oft daer toe eenighen vrydom vercregen hebben /hebben geordonneert ende ordonneren mits dess dat alle zelve persoonen gehouden zullen zyn henl aende Capiteyn ende wachtmr vande stadt te addresseren ende met henl te accorderen wat zyl voor thouden van heurl wachte byden jaer oft halven jaer zullen moeten geven daervooren mits dess den voorss Capiteijn ende wachtmr gelast wordt bequaeme persoonen in heurl plaetse totten wachte huiren onder de ordonnancie ende articulen opde huerlingen gemaect ende hier naer breeder gespecifficeert.
Item dat zoe wie in persoone ter wachte nijet en compt telcken reyse verbeuren zal de boete van drie schellingen groote vlaems.
Vuytstekende altyts notoire merckelycke ende ongeweysde/ongeveysde ? ziecte daervan als boven zal moeten blycken alswanneer zyl ongehouden zullen zyn ter wachte te commen dan altyts ghehouden zyn aenden wachtmr hen excuse te commen doen ter tyts ? ende als vooren ? ten respecte van welcke mits desen verstaen wort dat zoe yemandt gezien ende bevonden worde lancx der straete oft voor zyn deure te gaende staene voor nyet zieck gehouden zal worden ende zulcx gehouden zyn ter wachte te commen als boven
Dies hebben Bailliu Burchmrs Schepenen en Raiden voorn en voorder verstaen ende mits desen geordonneert dat alle burgers ende inwoonders deser stadt oostwaerts ende westwaerts buyten deser Stadt ende landen vaerende ende hen geneerende oft oock binnen slants op een schip voor simpel knecht om een huire vaerende ten tyde heurl absentie van der wachte vry wesen zullen ten waere heurl huysvrouwen binnen deser stadt poorters neringhe deden in welcken gevalle zyluyden oft heurluyden huysvrouwen ghehouden zullen zyn geduirende zulcke reyse oft absentien telcken daghe van heurluyder wachte yemanden in hen plaetse te stellen met voorwete ende tot contentemente vande voorss wachtmr opde boete als boven.
Item dat alle burgers oft inwoonders in dienste vande schepen van oorloghe wesende oft henluyden andersints tschepe ter coopvaert besteet hebbende ende nochtans dagelicx aen lant wesende ende binnen deser Stadt lancx der straeten neffens andere gildebroeders van ’t aerbeijders gilde oft andersins aerbeydende gehouden zullen zyn te waecken ende ter wachte te commen yemande in hen plaetse met voorwete ende tot contentemente vande voorss wachtmr te stellen soo langhe zyluyden by huys ende binnen deser Stadt wesen zullen Opde boete als boven
Item dat alle manspersoonen buyten deser stadt ende nochtans binnen de Iurisdictie der zelver wonende ende dagelicx lancx der straeten neffens andere aerbeijders binnen deser stadt dobbelende ende werckende schuldich ende gehouden zullen zyn op hen beurte ende op zulcken rollen ende onder corporaels als zyluyden gestelt zullen wesen te commen waecken ende dese ordonnantie in alles t’achtervolgen ende tot dyen eynde metten trommelslach ende oproepinghe van hen corporaels hen wachte gade te slaen ende te commen houden naer behooren alles opde boete ende verbuernisse als vooren.
Item dat alle burgers oft inwoonders ter wachte op het stadthuys in manieren voorschreven gecommen zynde gehouden zullen zyn naer de oplesinghe van daer yeder naer zyn wachthuys daer hy bescheyden zal zyn te gaene ende steets vast in ’t wachthuys te bliven ende ter schiltwachte te gaene ende staene tot zulcke plaetse ende voor zulcken tyt tzy eens tweemaels ofte driemaels des nachts daert hem by den Corporael wachtmeester oft andere overheyt geordonneert zal worden zonder eenichsins tzy vande schiltwachte te commende oft andersins vander wachte naer huys oft in eenighe herbergen te mogen gaen oft hen eenichsins absenteren zonder expresse wete oft consente vande Corporaels Op de boete van vyff schellinghen groote vlaems/
Item dat zyluyden oock opder wachte zullen moeten blyven tot smergens dat de clocke geluyt ende verlaeten ende poorten gheopent zullen wesen als wanneer yeder corporael gehouden zal zyn gelycke oplesinghe als boven te doene ende soe wie inde zelve oplesinghe absent is zal verbeuren de geheele boete al oft hy vande geheelen nacht ter wachte nyet gheweest en waere Ende soe den corporael soedanige oplesinge des morgens achterliete zal zelve gehouden zyn de boete te betaelen.
Ende alzoe verstaen wort dat in ’t opgaen vander wachte de meestendeel vande wachte naer huys gaen laetende alleenlick een oft twee mannen tot diepe ende langhe inden avont Soe hebben Bailliu Burchmeesters Schepenen ende Raiden voorn dyenaengaende geordonneert dat terstont naer ’t opgaen vander wachte ter plaetse daer yeder corporaelschap bescheyden zal zyn/ de helft van elcke wacht alleenlick naer huys zal mogen gaen blyvende dander helft opder wachte zoe langhe die affgegaen helft wederomme gecommen zal zyn wel verstaende dat tzelve affgaen zoe ende voor zulcken tyt gheschieden zal dat savents naer een ure van ’t opgaen de geheele wachte op hen bescheyden plaetse zal moeten wesen opde boete van eenen schellynck by een yeder te verbeuren die contrarie deser van zyn wachte naer huys gegaen ende ende meer dan den voorss tyt vander wachte gebleven zal zyn/
Item op dat voortaen goede ordre ghehouden worde inde dachwachte die by absentie van soldaten scherpelic ende neerstelick gehouden moet worden is by Bailliu Burchmeesters Schepenen ende Raiden vornompt geordonneert dat vande drie ofte meer corporaelschappen wiens beurte het telcken wesen zal de twee die aende poorte gevallen zullen zyn gehouden zullen zyn aende zelve poorte de dachwachte te houden welverstaende dat deen helft van elck corporaelschap de voornoene ende dander helft de naernoene de dachwachte houden zal daeromme behoorlick geloot zal worden wien de voornoene oft naernoene wachte hebben sal/ Welverstaende dat die de naernoene wachte hebben zullen schuldich zullen zyn snoens ten twaelff uren oft preciselick een quartier daernaer op hen wachte te commen opde verbeurte van eene schellinck by eenyeder contrarie doende te verbeuren/
Item dat de voorss dachwachters gehouden zullen zyn continuele schiltwachte by beurte te houden inde poorten ofte daerbuyten ende op alle incommende persoonen goet regardt te nemen ende donbekende oft vremde luyden aff te vragen van waer zy commen ende waer zy toe willen Op de boete van twee schellingen van elcke reyse dat de poorten sonder schiltwachte bevonden zullen worden te verbeuren by de gene wiens beurte dattet wesen zal oft daer gheen beurte gemaect en waere by de geheele wachte te verbeuren/
Item dat de voorss dachwachters vande voornoene van hen wachte nyet moghen wech gaen voor dat de naernoenwachters gecommen zullen zyn gelyck oock de naernoenwachters van hen wachte nyet zullen mogen wechgaen oft haerlieden schiltwachte te verlaeten voor dat de nachtwachte opcommen ende andere schiltwachte van henluyden vuytgestelt zal wesen op de boete van vijff schellingen groote vlaems/
Item dat de corporaels telcke nacht waeckende gehouden zullen zyn by lootinghe ofte anderssins zekerlick te voorzien dat een Corporael den geheelen dach voor de dachwachte sorghe draghe ende alle de wachten besoucke ende op alles en de insunderheyt op de schiltwachte goet regard neme op de boet van twee schellingen groote vlaems/
N.B. In de marge , naast de vier boven gestelde alinea’s, staat vermeld : Na vuyt te laeten. Deze zijn dus wel in dit concept opgenomen, maar niet in de niet aanwezige vastgestelde ordonnantie.
Ordonnerende voorts dat nyemant ter schiltwachte zal mogen gaen ende staen dan met zyn eygen geweer daer hy mede ter wachte gecommen is op de boete van eenen schellinck
Item dat alle de Roers ter wachte gecommen voor het vuytsetten van de eerste schiltwacht des savents met scherp gelaiden zullen moeten zyn opde boete van zes groote vlaems te verbeuren van elck Roer dat met gheen scherp gelaiden zal zyn/ Daervan den Corporaels Wachtmeester ende andere overmannen vander wachte mits desen belast wort de visitatie ondersouck ende bekeuringhe te doene/
Item dat nijemant opde schiltwachte staende des (oorspronkelijk: by daghe ende insunderheyt by nachte) nachts vande zelve schiltwachte ende plaetse daer hy gestelt ende geordonneert zal wesen en zal mogen gaen oft hem daervan eenichsins absenteeren sonder van een ander verlost te wesen op de boete van vyff schellingen ende voorts op arbitrale correctie.
Item dat zoe wie het woort vergeet arbitralicken gecorrigeert zal worden naer gelegentheyt ende discretie vanden crychs Raede.
Item dat nyemant droncken opder wachte en zal mogen commen opde boete van twee schellingen grooten vlaems/
Item dat die ghene diemen opde schiltwachte slapende bevinden zal voor eerst verbeuren zal de boete van vyff schellingen ende voorts verdragen moeten alle de slaghen wonden en quetsuren al waert ter doot toe die hy aldaer ontfanghen zal moghen mitsgaders oock boven dyen feytelick geapprehendeert en in vangenisse geleyt ende gehouden zal worden voor zulcken tyt ende op zulcken amende als byden voorgeroerden crychsraet naer gelegentheyt van tyde persoonen ende saecken bevonden zal worden te behooren
Item dat nyemant zyn roer zal mogen los schieten binnen den tijt van bezetter wachte te weten naer de poortclocke savents geluyt ende d’oplesinghe gedaen zal wesen tot het luyden vande ’s mergens poortclocke op de boete van vyff schellinen te verbeuren /
Item dat nyemant hem vervoorderen zal aen yemants geweer ende insunderheyt aen Roers te commen de zelve te beschadighen oft verhinderen tzy om de roers te laden ontladen scherp daerop te doene oft anderssins in eeniger manieren op de boete van vyff schellingen ende voorts op arbitraire correctie.
Item dat deen den anderen opder wachte nyet en zal mogen iniureren met woorden noch met wercken noch oock evelen ende vloecken in wat manieren dattet zy Op de boete van vyff schellingen behoudens partye geiniureerde zyn actie die geslist zal moghen worden by den voorgeroerden crychsraet en by faulte van accorde ende slissinghe wort den voorgeschreven geiniureerden zyn actie gereserveert daer ende alzoe hy te raide werden zal/
Item dat zoe wye opder wachte den naeme Godts lichtveerdelick inden mont neempt oft blasphemeert vyff schellingen verbeuren ende voorts arbitralick getsraft zal worden naer gelegentheyt ende discrete vanden voorss Crychs Raide/
Item dat zoe wie op der wachte jegens yemant met evelen gemoede geweer treet om te slaene verbeuren zal de boete van thien schellingen ende dat soedanighen in cas van voordere moeyten vechtinghen ende beroerten voorder arbitralick gecorrigeert ende gestraft zal worden naer de meriten vander zaecken/
Ordonnerende voorts wel expresselic mits desen dat tot onderhoudinge van goede wacht de corporaels ende heurluyder lieutenanten gehouden zullen zyn alle nachte twee ronden te doene te weten een een voornachts ende een naenachts inder naervolgender manieren te weten den lieutenant vande corporael des voornachts ter wyle den corporael zyn wacht moet vuytsetten ende dat met assistentie van een vande wachte die de Corporael oft lieutenant believen en bevelen zal mede te gaene/ Alles opde boete van twee schellingen te verbeuren by den Corporaels ende heurluyder leutenanten die in faulte van ronden bevonden zullen worden ende voorts de boete van eene schelling te verbeuren by die vande wachte die ten bevele van de Corporaels ende heurluyder lieutenanten bevonden zullen worden weygerich oft in faulte te zyn van mede te gane Bevelende daerom expresselyck mits dess alle burgers ende inwoonders in t doen vande voorss ronden / Dat alle de burgers ende andere inwoonders die yeder avont de wachte hebben zullen gehouden zullen zyn allen avende neffens de lootinghe vande schiltwachten te loten wat partye d’eerste tweede derde oft voorder ronden metten Magistraeten Capiteynen Lieutenanten Vendrichs Sergeanten oft een van henluyden telcke nacht waeckende mitsgaders den Wachtmeester zal moeten doen dat zyluyden tot dyen eynde int’doen vande zelve ronden ende in eens twee oft meer maelen ter schiltwachte te gaene ende voortaen in alles anders der wachte aengaende den corporaels heurluyder lieuwtenanten mitsghaders Magistraeten ende overmannen elcken van henluyden ende oock den voorss wachtmeester te gehoorsaemen ende te doen ende volbringhen alle tgundt zyluyden oft een van henluyden dyen aengaende bevelen ende belasten zulen/ Op de boete van vyff schellingen te verbeuren van elcke weygeringe die yemant zoude mogen doen ende voorts soe die weygeringhe ende wederspannicheyt notabel waere ende tegen ’t devoir van een goet burger strecte van arbitralick gestraft te worden anderen ten exemple naer gelegentheyt ende exigentie vander zaeck/
Daertoe Bailliu Burchmeesters Schepene ende Raiden voornompt verboden hebben ende verbieden wel scherpelick mits desen dat nyemant vande borger soft inwoonders wye hy zy hem vervoorderen zal moghen den voorss magistraeten overmannen Corporaels ende heurluyder lieutenanten telcken nacht waeckende inder wachte ofte wachthuys te iniurieren met woorden oft met wercken in cleyne oft in groote in wat manieren dattet zy oft oock tegen henluyden oft tegen malkanderen eenich rumoer kakelinge oft onbehoorlick tegensprekinghe op der wachte te doen oft maecken opde boete van vyff schellingen ende daerenboven arbitralick gecorrigeert te worden naer gelegentheyt ende discretie vande voorgeroerde crychsraide/
Ende om voortaen de huirlingen die om gelt waecken in goede ordre te houden als dat betaemt hebben Bailliu Burchmrs Schepenen ende Raiden voorn geordonneert en gestatueert ordonneren ende statueren mits desen dat alle huirlingen handelinghe zullen moeten hebben van met een Roer om te gaen ende zulcx gehouden zyn met Roers flesschen flesquillen ende andren toebehooren mitsgaders een zydtgeweer ter wachte te commen voorzien wesende van zoe veel cruyts loots ende lonten als boven geordonneert is mits dat gheen huirlinghen voor yemanden en moghen waecken zonder alvooren daertoe by de Capiteyn ende wachtmeester aengenomen ende voor bequaem bekent te zyne/
Item dat voortaen gheen huerlinghen twee nachten achter malkanderen en zullen moghen waecken maer altyts ten minsten eenen nacht tusschen hen ghedaen wachte vry moeten hebben Daerop denwachtmeester mits desen gelast wort regardt te nemen ende te voorzien dat gheen huirlinghen twee nachten achter malkanderen en waecken/
Item dat alle huirlingen gehouden zullen zyn tallen tyden des versocht wordende hen gereet te houden ende wesen sonder eenich tegenseggen om metten magistraet oft andere officieren telcke nacht waeckende tallen tyden tzy voor oft naer den middernacht omme te gaen tzy tot visitatie vande herbergen ronden te doen oft anderssins opde boete van eenen schelling te verbeuren byden ghene die weygerich oft in faulte bevonden zal worden
Item om de voorss ordonnantie van nu voortaen wel onderhouden ende by gevalle van zwaricheyt die des nachts oprysen zoude mogen prompte ende goede ordre gestelt te moghen worden Is by bailliu Burchmeesters Schepenen ende Raiden voornompt geresolveert ende geordonneert dat telcke nacht een vuyt Weth oft Raedt ofte andere notabele officieren vander stadt mitsgaders den officieren vande vendelen voor overman waecken zal sonder yemant in zyn plaetse te mogen stellen ende dat sodanighen ? overman gehouden zal zyn te waecken ende ter wachte te commen ter plaetse daer toe gedestineert zoe haest de ruymstraete savents ten negen uren luyden oft vuyterlick verlaeten zal wesen ende voorts opder wachte te blyven ronden te doen ende op alles goet regardt te nemen ende voor t ‘afflaeten vande smergens wacht oft poortclock vander wachte nyet te gaen oft hem te absenteren in eeniger manieren Alles opde boete van vierschellinghen groote vlaems/
Vuytstekende altyts dabsentie van yemande vuyt den eylande alleenlick ende voorts merckelicke ende blyckelcke ziecte I welcke beyde gevallen den absenten buyten eylande ende de gene die merckelick ende blyckelick zieck zullen zyn overgeslagen ende de naervolgende totter wachte geinsinueert zullen worden om dan sonder contradictie te moeten waecken op de boete als boven/
Dan zoe yemant vanden overmannen zieck zynde ofte hem zieck zeggende bevonden ende gezien worde lancx der Straete oft voor zyn deure te gaene ende staene en zal voor nyet zieck gehouden worden ende zal gehouden zyn ter wachte te commen opde boete als boven /
Ghelyck oock yemant vande overmannen vuyter stadt zynde binnen desen eylande alleelic ten tyde ende nachte van zynder wachte van dyen nacht wel overgeslaghen zal worden maer thuys commende gehouden zal zyn dien nacht daeraen te waecken op de boet als boven /
Item dat soedanighen overman gehouden zal zyn ten minsten snachts twee ronden te doene te weten een inde voornacht ende een inde naernacht opde boete van twee schellingen grooten vlaems Alles met assistentie van een vrijstere ? wacht in het burgerswachthuys wesende die den voorss overman daer vuyt zal believen ende te commanderen mede te gaene de welcken gehouden zal zyn den voorss overman daer in te obedieren ende de ronde te helpen doene op de boete van eenen schelling van elcke reyse oft ronde te verbeuren dat hy nyet gedaen ende in faulte oft weygeringhe bevonden zal worden/
Ende om bet voorts betere toesicht op alle zwaricheden ende mogelicke aenslaghen in cas vander wachte genomen te worden hebben Bailliu Burchmeesters Schepenen ende Raiden vorn geordonneert ende gestatueert ordonneren ende statueren wel expresselick mits desen dat voortaen strictelick onderhouden zal worden het overbringhen vande vremdelinghen binnen deser Stadt commende ende by nachte blyvende ende dat overzulcx alle herbergiers voortaen gehouden zullen zyn alle soedanighe nachtgasten tzy schippers bootgesellen passagiers oft andere met dach ende datum naeme ende toenaemevan waer zy zyn ende waer zy henen willen met expressie van thuys ende herberge – terstont maer t’sluyen der poorten by billette over te bringhen aen mn heere den bailliu op pene van elcken versweghen ende nyet overgebrochten persoon te verbeuren vyff schellingen ende daerenboven noch een ander gelijck billet over te bringhen aende Burchmeesters deser Stadt oft een van henluyden die de wachte voor dyen maent gade slaet op gelycke pene van vyff schellingen van elcken nyet overgebrochten persoone te verbeuren ende dat tot ondersoeckinghe van dyen die de voorss Bailliu mitsgaders den overman vander wachte ende den voorss wachtmeester des avonts naer een ure dat de poortclocke verlaten ende de wachte opgegaen zal wesen ende voorts op andere tyden des nachts als zyluyden oft yemant van henluyden tselve nootelick bevinden zullen gehouden zullen zyn omme te gaen ronden te doene ende die gesuspecteerde plaetsen te visiteren ende de bekeuringhe op de gebreeckige te doene sonder conniventie mitsgaders den gebreeckighen jegen den eerfsten recht oft anderen bequamen daghe tzy voorde Weth oft den crychsraet respectivelic te betrecken ende voorts daertegen te procederen zoo behooren zal /
Ende om de voorss visitacie ende bekeuringhe byde voorseyde overman ende wachtmeester bequamelick gedaen te moghen worden zal de zelve overman telcken de nachtwaecke hebbende gehouden zyn de billetten ten huyse vande burchmeester gebracht binnen een ure naer ’t sluyten der poorten ende opgaen der wachten te haelen ende die tzynen gestelden tyde met hem in ’t wachthuys te bringhen om daermede de visitacie ende ondersouckinghe in manieren voorscreven te mogen doen naer behooren op de boete zoe wie des in gebreecke waere van twee schellingen telcke reyse te verbeuren/
Alle welcke voorgeroerde boeten zoe wanneer die verbeurt ende in manieren hieronder verhaelt geexecuteert zullen wesen geappliceert zullen worden te weten een derde voorde wachtmr tweede derde voor den crijchsraide ende ’t derde derde voor den armen/
Ende ten eynde de voorss ordonnancie by faulte van behoorlicke executie net illusoir en blyve Soe hebben bailliu Burchmeesters Schepenen ende Raiden voorn tot wachtmeester oft assistent vander wachte mits desen gecommitteert Pieter ………(oorspronkelijk stond: Cornelis van Huessen ) ende tot hem ende tzynder assistentie gevoucht ………(oorspronkelijk stond: Adolff van Marcke als provoost) Authoriserende ende lastende mits desen den voorss wachtmeester ende provoost om alle faulten gebreken ende ongeregeltheden der wachte te beteren ende remedieren zoe veel mogelick wesen zal ende voorts alle boeten ende breucken naervolgens de voorss ordonnancie ende oock op ‘t bevel ende volgens tgewysde vande voorss Crychsraide sonder simulatie oft conniventie alle daghe te executeren by panthalinghe personnele apprehentie oft anderssins zoe belast ende geordonneert zal worden--- Wel verstaende dat indien de voorss wachtmeester ende provoost in ’t executeren eenighe voordere assistencie van doen hadden mits desen belast wordt den voorss Crychsraide in generale oft aen elcken van henluyden by faulte den zelven wachtmeester ende provoost behoorlick assistentie te doene/
Ende ten respecte vande gehaelde panden wort midts desen geordonneert dat de zelve binnen acht daghen naer de halinghe gelost zullen mogen worden Op pene dat by gebreecke van dyen de zelve panden openbaerlick metten trommelslach opde marct voor de vervallen boeten ende costen daeromme gedaen vercocht zullen worden/
Ende op dat de voorss wachtmeester ende provoost in hen respective ampt ende voorvallende executien hen te beter zullen hebben te quytten hebben Bailiu Burchmeesters Schepenen ende Raiden voirnompt geordonneert ende wel ende scherpelick verboden ende verbieden mits desen dat nyemant tzy burger Inwoonder oft andere hem vervoorderen zal den voorss wachtmeester ende provoost oft oock andere officieren vande vendelen in tfeyt van der wachte ende executie van dier oft anders te injurieren resisteren met woorden oft met wercken oft ander empesschement cleen ofte groot te doene oft te doen in eeniger manieren directelick oft indirectelick Op de pene van gestraft te worden als eenmeuytmaecker ende tegenstaender van iusticie ende voorts generalick in alder manieren als off den zelven tegen den heere Officier ende Stadt geresisteert oft misdaen hadde/
Actum ten Raide der Stadt Arnemuyden in zeellt opden achtentwintichsten Octobris XVc tweentnegentich ende gepubliceert ter peuyen der zelver Stadt opden IIen dach novembris van den voorss jaere tweentnegentich
Gepubliceert ter peuyen der stadt Arnemuyden opden laesten augusti 1596
Gepubliceert ter peuyen der stadt Arnemuyden opden VIen Septembris 1597
ORDONNANTIE
Nopende de Burgerlijcke Wacht der Stadt Arnemuiden
1657
Alsoo inder Burgerlijcke wacht groote disordren geschiet ende gepleeght sijn die tot bekende oirsaken ende door gebreck van behoorlijcke executie gecauseert worden ende dat daer in tot bewaringe van de stadt ende van alle borgers ende inwoonders vandien nodich sij voorsien te worden Soo hebben Burgemrs: Schepenen ende Raden der Stadt Arnemuyden om van nu voortaen onder de voorss burgerlijcke wacht goede ordre gehouden te worden bij provisie geordonneert ende gestatueert ordonneren ende statueren mits desen de naervolgende poincten ende articulen wel ende expresselijck bevelende alle Burgers ende ingesetene deser Stadt hen daer naer te reguleren opde boeten ende breucken daer inne begrepen.
I
Inden eersten hebben Burchmrs Schepenen ende Raden voornoemt alle de burgers ende inwoonders deser Stede gestelt onder een vaendel daer van tot Capiteyn gecommitteert is Salomon de Backer ende tot hem gevoegt sijn luijtenant vendrich ende serganten denwelcke alte samen neven die hooftofficieren vande wacht mitsdesen geauthoriseert worden om metten outsten Burchmr als heureluyder Colonel bij forme van een Chrychsraet eens te 14 dagen opt stadthuijs te vergaderen op sulcken dagh als bij henluyden geleijt sal worden ende op alle disordre op de wacht gevallen kennisse te nemen ende voorts partije in sijn defentie te aenhooren ende daer inne te voorsien wijsen ende ordonneren soo behooren sal .
II
Wel verstaende dat alle questien ten respecte vande ordinarise boeten vallende als van t’absenteren vande wacht ende diergelijcke gereesen ende affgedaen sullen worden alleenlyck bij den Burchmr: mitsgaders den Capiteyn ende syn officieren dan ingevalle van verdere swaricheden off daer verdere correctie soude mogen vallen sal bij meerder collegie vanden Crijchsraet affgedaen moeten worden.
III
Item dat alle tgene bij voorseyde Collegie vande Crijchsraets ende oock bij den Capiteijn ende sijn officieren metten voors Burchmr : alreede uit feijt vande wacht gewesen ende geordonneert is ende voortaene gewesen ende geordonneert sal worden gehouden ende feijtelyck geexecuteert sal worden in aller manieren off het in volle Vierschare gewesen ende geordonneert ware niet tegestaende appellatie ende sonder prejuditie vandien.
IV
Mits dat die hem daerbij beswaert vint daer aff sal mogen appelleren aent Collegie van Wette ende sijn appel en grieven vervolgen ende deduceren soo hij te rade werden sal wel verstaende dat soo wie tongelijcke bevonden sal worden geappelleert te hebben verbeuren sal de boet van vijff schellingen te converteren ter dispositie vant voorseyde Collegie van wette .
V
Item hebben B, S ende R voornoemt alle de burgers ende inwoonders onder de voorseyde Capiteyn in manieren voorss gestelt ende ge-enrolleert synde den selve Capt: toegevoeght sijne rotmeesters ende Corporaels daeronder deselve borgers ende inwoonders oock bij Corporaelschappen gestelt ende gedeelt sijn om bij een Corporaelschap voortaen de wacht gehouden te worden naer behooren.
VI
Ordonnerende tot dien eijnde mitsdesen dat alle de Corporaels ende hooff(t) Officieren van der wacht jegenwoordich verkoren gehouden sullen sijn selver in peresoone ter wacht te commen ofte ijmant in hun plaetse te stellen op de boete soo sijluyden in gebreke vallen by absentie ijmant in hun plaetse te stellen , van vier schellingen grt vls uytstekende altijte merckelycke sieckte daer aff behoorlycke sal moeten blijcken alswanneer sijluyden ongehouden sullen sijn ijmande te stellen.
VII
Item dat de voorgen: burgers ende inwoonders gehouden sullen sijn henluyden bij de oplesinge te vinden die den Corporael savonts den clocke tien uijren verlaeten sijnde doen sal op de boete van ses groote vls te verbeuren van elcke halve uijr dat syluyden
Na die clocke verlaten ende d’ oplesinge gedaen sijnde op de wacht commen sullen
VIII
Item dat de voorss hooftofficieren ende corporaals burgers ende inwoonders gehouden sullen sijn ter wacht te comen ende de wacht te houden met sulck geweer tsij van een musquet roer piecke oft andere soo ijgelycke bij brengen kan, gelijck oock sijluyden boven heurl halfgeweer sullen moeten hebben, dragen ende geduijrende heurluyder wachte aen
Houden een zijtgeweer tsij een rapier ofte cortelaet ende voorsien van kruijt en loot ten minsten voor ses schoten telcke wachte bij hen te hebben op de boete van twee schellingen grt vls
IX
Item dat indien eenige wtter stadt absent off andersints bij huijs wesende hen ongelegen ware selver ter wacht te commen soodanige bugers ende inwoonders gehouden sullen sijn telcke wacht ofte ock bij bij den geheele ofte halve jare een burger ofte inwoonder in hen plaetse te stellen om de wachte waer te nemen na behooren wel verstaende dat soodanige burgers ofte inwoonders die daer toe versocht ende gehuijrt sullen worden, alvoren voor ijmant te mogen waecken, gehouden sullen sijn hen aende Br: ende den Capt: te presenteren om bij henl op heurl bequaemheijt oft onbequaemheijt gelet te worden naer behooren
X
Item dat soo wie ter wacht niet en comt off in gebreke blijft een burger offte inwoonder in manieren voorss bequaem bekent ende aengenmen sijnde in sijn plaetse te stellen telcke reijse verbeuren sal de boete van twee schellingen grt vls
XI
Welverstaende dat soo wat huijrlinck de boete verbeurt soodanige boete aenden principael verhaelt ende geexecuteert sal worden des principalen actie jegens de huyrlinck gereserveert soo hij te rade werden sal.
XII
Wtstekende altijts notoire merckelycke ende ongewijsde/ongeveinsde ? sieckte daer van als boven sal moeten blijcken als wanneer sijluyden ongehouden sullen sijn ter wachte te comen off ijmant in manieren voorseyt te stellen.
XIII
Item dat sijluyden oock op de wacht sullen moeten blijven des somers tot smorgens ten drie uijren ende des winters tot vier uijren alswanneer ijder Corporael gehouden sal sijn gelijcke oplesinge als voren te doen ende soo wie inde selve oplesinge absent is sal verbeuren de geheele boete al off hij vanden geheele nacht ter wacht niet geweest en ware ende soo den Corporael soodanige oplesinge des morgens achterliete sal selver gehouden sijn de boete te betaelen.
XIIII
Ordonnerende voorts dat niemant ter Schiltwacht sal mogen gaen ende staen dan met syn geweer daerhij mede ter wacht gecomen is opde boete van eene schelling.
XV
Item dat alle de musquetten ofte Roers ter wacht gecommen voor het wtsetten van de eerste schiltwacht des savents met scherp geladen sullen moeten sijn op de boete van ses groote vls: te verbeuren van elck roer off musquet dat met geen scherp geladen sal sijn daer van den Corporael off Overman vande wacht mitsdesen belast wort de visitatie ende bekeuringe te doene.
XVI
Item dat niemant opde schiltwacht staende bij nacht vande selve schiltwacht ende plaetse daer hij gestelt ende geordonneert sal wesen en sal mogen gaen off hem daer van eenigsints absenteren sonder van een andere verlost te wesen op de boete van vijff schellingen vls
XVII
Item dat soo wie het woort vergeet arbitralick gecorrigeert sal worden naer gelegentheijt ende
Ende discretie vande voorgeroerde Crijchsraet
XVIII
Item dat niemant dronckig op de wacht en sal mogen comen op de boete van twee schellingen grt Vls
XIX
Item dat die gene diemen op den schiltwacht slapende bevinden sal voor eerst verbeuren sal de boet van vijff schellingen vls ende voorts op sulcken amende als bij de voorgeroerde Crijchsraet naer gelegentheyt van tijt persoonen ende saecken bevonden sal worden te behooren.
XX
Item dat niemant sijn musquet off roer sal mogen los schieten binnen den tijt van besetter wachte te weten savonts naer de clock tien uijren ende d’oplesinge gedaen sal wesen tot smorgens de clocke drie uijren op de boete van vijff schellingen vls te verbeuren.
XXI
Item dat niemant hem vervoorderen sal aen ijemants geweer ende insonderheijt aen roers te commen de selve te beschadigen off verhinderen tsij om de roers te laden ontladen scherp daer op te doen off andersints in eenger manieren op de boete van vijff schellingen grt vls.
XXII
Item dat d’een den anderen op de wacht niet en sal mogen injurieren met woorden noch met wercken noch oock vloecken in wat manieren dattet zij op de boete van vijff schellingen vls behoudens partije geinjurieerde syn actie die geslist sal mogen worden bij den voorgeroerde Crijchsraet ende bij faulte van accoort ende slissinge wort den voorss geinjurieerde sijn actie gereserveert daer ende alsoo hij te rade werden sal
XXIII
Item dat soo wie op de wacht den name Godts lichveerdelyck inden mont neemt off blasphemeert vijff schellingen verbeuren ende voorts arbitralick gestraft sal worden naer gelegentheijt ende discretie vanden voorn: Crijchsraet.
XXIIII
Item dat soo wie op de wacht tegens yemant met euvelen gemoede geweer treckt om te slaen verbeuren sal de boete van tien schellingen vls ende dat soodangen in cas van vordere moeijten vechtingen ende beroerten vorder arbitralick gecorrigeert ende gestraft sal worden naer meriten van saecken.
XXV
Daer toe Burgemrs: Schepenen ende Raden voornt: verboden hebben ende verbieden wel scherpelick mits desen dat niemant vande Borgers ofte inwoonders wie hij sij hem vervoorderen sal mogen de voorss Magistraet Capt: Luijtenant vendrich Seganten ende Corporaels telcken nacht wakende inde wacht opt wachthuijs te injurieren met woorden ofte met wercken in cleijne off in groot in wat manieren dattet sij off oock tegen henl ofte tegen malkanderen eenich rumoer kakelinge off onbehoorlick tegen sprekinge op de wacht te doen off maecken op de boete van vijff schellingen vls ende daerenboven arbitralick gecorrigeert te worden naer gelegentheijt ende discretie vanden voorgeroerden Crijchsraet.
XXVI
Alle welcke voorgeroerde boeten soo wanneer die verbeurt ende in manieren hiet onder verhaelt geexecuteert sullen wesen in de bossche vande voorn: Crijchsraet gesteken ende vergadert sullen worden om op de applicatie ende distributie vandien bij de selve Crijchsraet soo wanneer tselve bevonden sal worden nodich te sijn gedisponeert te worden naer behooren.
XXVII
Ende ten respecte vande gehaelde panden dat bij ’s heeren diender sal werden gedaen wort mits desen geordonneert dat de selve binnen acht dagen naer de halinge gelost sullen mogen worden op pene dat bij gebreke vandien deselve panden openbaerlick metten stocke voor de vervallen boeten ende costen daeromme gedaen vercocht sullen worden.
XXVIII
Ende opden voorn: ’s heeren diender in sijn ampt ende voorvallende executie hem te beter sal hebben te quijtten hebben Burgemrs Schepenen ende Raden vootnt geordonneert ende wel scherpelick verboden ende verbieden mits desen dat niemant tsij borgers inwoonders off andere hem vervoorderen sal de voorn: ’s heeren diender off oock andere Officieren vant vaendel int feijt vander wacht ende executien vandien off anders te injurieren resisteren met woorden off met wercken off ander empesschement cleen off groot te doen off te doen doen in eeniger manieren directelick ofte indirectelick op pene van gestraft te worden als een muytmaker ende tegenstaenders van Iustitie ende voorts generalick in alder manieren al off den selve tegen den heer Officier ende Stadt geresisteert off misdaen hadde.
Actum ten Rade der Stadt Arnemuyden in Zeelant op den XXXJunij XVISevenenvijfftich ende gepubliceert ter peuijen der selven Stadt op de X Julij van de voorss jare sevenenvijfftich
In kennisse van mij
J van Swieten
ORDONNANTIE
Vande Burgerlijke wagt der stad
Arnemuijden
1
Eerst sal alle Jaaren tweemaal omschrijvinge werden gedaan als inde maand Meij en Novemb van alle Borgerse ingesetenen deser stad om de wagt portien te reguleeren
2
yder die de wagt gehouden is waar te nemen sal sig voorsien van een Deegen of houwer en van een snaphaan met ses schooten kruid en ses koogels die in sijn snaphaan kunnen op de verbeurte van agt groote vls :
3
De wagt sal gehouden werden op het stadhuijs en aanvang neemen des winters ten neegen uuren vanden eersten octob: tot den eersten April en des somers savonts half Elf uuren vanden 1 April tot den eersten octob: op verbeurte van een schelling
4
De hooftofficieren sijn gehouden op de wagt altijd met sijdegeweer versien te sijn op verbeurte van een schelling als ook ieder wagt gesel op verbeurte van ses groote vls
5
het wagtwoord sal aan niemand gegeven werden dan aan die het noodig heeft , als om de ronde of diergelijke snagts te doen.
Iemand anders het woord hebbende sal aangehouden werden, tot dat hij segd van wien hij het woord heeft, om den geever van het selve te corrigeren naar bevind van saaken
6
savonts op de wagt koomende sal degeene eerst moeten schilderen dien den officier zal ordineren op verbeurte van dat iedre onwillege sal betaalen een schelling den tweedemaal correctie.
7
De schildwagt sal niemand naar besette wagt laaten booven komen of hem laten naadren maar hem doen stille staan en den Corpraal of officier uijtroepen , so hij egter teegen de schildwagt in wild dringen moet de schildwagt hem de punt vande piek bieden en toestooten naar dat hij hem drijmaal aangesprooken en gewaarschoud hebben op de verbeurte van gestraft te worden naar exigentie van saken.
8
Die de ronde commandeerd moet sig nooit het woord laaten afvorderen op verbeurte van twee schellingen
9
En daart het oogmerk is de rust te bevorderen sullen die geen die de ronde doet; eenige persoonen ontmoetende die insolentie pleegen t sij vloeken singen goojen met steenen , schrabben met messen, stocken, deegens etc: deselve apprehenderen en gevangen houden om deselve den Ballieu of die hem representeerd over te leeveren; op peene dat die geen die in soodaanigen geval de ronde verlaat of sig niet behoorlijk kwijt, verbeuren sal d’eerste maal vijff schellingen. En de tweede maal dobbel en gecorrigeert werden naar bevind van saaken.
10
niemand sal vermoogen met scherp te laaden voor dat den officier hem commandeert op verbeurte van ses groote vls
11
niemand vermag geduurende besette wagt sijn geweer te lossen nog den trom te roeren op verbeurte van een schelling
12
niemand sal vermoogen in euvelen moede te vloeken uijtdaagen schelden vegten nog blasphameeren of den naame des heeren ijdelijk te misbruijken op verbeurte van thien schellingen de tweede maal arbitrale correctie
13
niemand sal vermoogen dronken opde wagt te koomen met caarten te tuijsschen of dobbelen , nog sig daar dronken te drinken op verbeurte van twee schellingen.
14
wie sig teegen eenig bevelhebber opposeerd en d’ordre niet naar koomd die hem gegeeven werd sal d’eerstemaal verbeuren vijf schellingen en de tweede maal arbitraallijk werden gecorrigeert
15
geenig officier sal iemand teegen de voorgaande Artyculen hebbende gepexeert /gepecceert ? vermogen te verschoonen op de verbeurte van het geen inde voorgaande Artykelen staat uijtgedrukt waartegen den delinquant heeft gepexeert/ gepecceert ?
16
Alle de Boeten sullen verdeeld werden onder de wagten daar deselve sijn ingevallen.
17
De stadsboode sal de Boeten invorderen en diegeene die weijgerig is, dubbel moeten betaalen en daar toe geconstringeerd werden door de krijgsraad
18
In cas van ……….. sal een ijder sig vervoegen bij het vaar… daar hij bij woond de officieren sullen verbeuren thien schellingen …………………….
Handschrift onleesbaar
19
geenig officier sal vermoogen een in sijn plats de wagt waar te laaten neemen ten sij door een officier vande selven Qualiteijt daar hij in is op verbeurte van vier schellingen/ uijtstekende altijte merckelycke siekte daar aff behoorlijk sal moeten blijcken als wanneer sijlieden ongehouden sullen sijn ijmant te stellen
Aldus gedaan en gearresteert Bij Burgermrs Scheepenen en raaden als ook de Leeden vande krijgsraat. Actum Arnemuiden den 15 meert 1708
Tussen 17 en 18
Niemand sal sig vande wagt mogen af te laaten haalen ten sij denselven naar dato kan toonendat het om wettige reeden is op verbeurte van vier schelling
Ordonnantie vande burgelijke wagt der Stadt Arnemuijden den 28e April 1747
Burgemeester Scheepen en Raden der Stadt Arnemuijden in Zeelandt
Regelement in order over de burgerlijk wagt
Gelijk zij doen
Geresolveert bij dezen
Art: 1
Eerst zal ijdereen die de wagt moet waarnemen voorzien moete wezen van een behoorlijk zijdtgeweer en een snaphaan met 6 schoten kruidt en 6 koegels die in zyn snaphaan kunnen op de verbuerte van 8 grote vls
Art: 2
De wagt zal gehouden werden op het Stadthuys en een aanvang nemen den Avondt ten tien uren op de verbuerte van 1 schelling
Art: 3
De hooftofficieren zijn gehouden op de wagt met behoorlijk zijdtgeweer voorzien te zijn misschaders een snaphaan op de verbeurte van een schelling: ook ijder wagt gezet opde verbuerte van 8 groot
Art: 4
Het wagtwoort zal aan niemant gegeven worden dan die het nodig heeft om de ronde of diergelijke te doen ijemant anders het woort hebbende zal aangehouden worden totdat hij zegt van wien hij het woort heeft om den gever van het zelve te korrijgeeren na bevindt van zaken
Art: 5
S Avonds op de wagt komende zal de geene eerst moeten schilderen dien den officier zal ordineeren op verbeurte van 1 schelling voor de onwilliche en de 2e maal dubbel en correctie
Art: 6
De schiltwagt zal niemand laten passeeren of ter wagt laten boven komen of onder zijn geweer laten naderen maar hem doen staan en den korporaal of officier buijten roepen
Art: 7
Den officier die de ronde commandeert moet zig noeijdt het woort laten afvorderen als aan die die het regt daartoe heeft op de verbeurte van 2 schellingen
Art: 8
Ende wijl het oogmerk is ook de ruste dezer stadt te bevorderen zullen die geene die de ronde doet eenige persoonen ontmoetende die inzolentien pleegden het vloeken zyngen op ’s heeren strate met steenen goeijen schrabben met messen degens et cetera de ze;ve Aprenderen en gevangen houden om den zelven aan den baljouw of aan die hem representeert overleveren op pene die in zodanig geval de ronde verlaet of niet behoorlijk hem en quijt verbeuren zal de eerste reyse 5 schell: de tweede maal dobbel en gecorrijgeert na bevindt van zaken
Art: 9
Niemant zal vermogen zijn geweer met scherp te laden voor den offijcier hem het zelve kommandeert op verbuerte van 6 groote vls nog zijn zijdtgeweer geduerende de bezette wagt af te leggen op gelijke boete van 6 gr vls
Art: 10
Item en zal ook niemant de bezette wagt zijn snaphaan mogen lossen nog ook den trommel roeren dan den officier gecommendeert zijnde op de verbeurte van 1 schelling
Art: 11
Niemand en zal vermogen in euvelmoede te vloeken iemant te schelden of uijt te dagen of te vegten veel min zijn geweer tegens iemant te trekken of ook den name des heeren ijdelijk te misbruijken op de verbeurte van 1 schell: voor de Eerste ende 2e maal arbitrale korrectie.
Art: 12
Item zal niemant vermogen opde wagt dronken te komen nog zig daar dronken te drinke op de verbeurte van 2 schellingen vlaams
Art: 13
Item wie zig zal verstouten tegen eenig bevelhebber te opponeren in de ordere niet na en komt die hem wert gegeven voor de Eerste maal 4 schellingen en de 2e maal arrebytraalijk werden gecorrigeert na bevindt
Art 14
Niemandt zal vermogen na de bezette wagt te tuisen ofte speelen met kaarten of ook met dobbelsteenen werpen op de verbeurte van een schelling
Art: 15
Niemant zal vermogen van de wagt gaande smorgens zijn geweer te lossen voor zonnenopgang op verbeurte van 2 schellingen.
Art: 16
Ook en zal hem niemant vermogen vande wagt te laten afhaalen tenzij den zelven compt……dat het geschiedt om wettige reden die geen uijtstel konnen lijden op de verbeurte van 4 schelling ook zal niemandt geduerende de bezette wagt expres concent van de officier van de wagt mogen gaan op peene van 1 schelling
Art: 17
Geen officier zal vermogen een ander in zijn plaatse te stellen om de wagt waar te nemen tenzij door een officier van dezelve qualiteijdt daar hij in is op verbeurte van 4 schellingen uijtgenomen om merkelijke ziekte als dan zal hij ongehouden zijn jemand in zijn plaats te stellen het geene hij zal moeten doen blijken dat hij door ziekte is verhindert is geweest zelf zijn wagt te doen of te kunnen waar nemen; ook ijder wagt gezel die hen van zijnne wagt apcenteer zal verbeuren een schelling
Art: 18 hier einde !!
Poincten ende articulen daerop Burchmrs Schepenen ende Raiden der stadt Arnemuyden begeeren aen te nemen zes personen die over ander nacht met hun dryen seffens zullen houden wacht inde manieren naervolgende
Inden eersten sullen de voorss zes personen gehouden wesen henluyden te verbindendatter alle nachte drye hun zullen laeten vinden neffens het borgers wachthuijs en daer den geheelen nacht blyven vande negen vuiren tot s’mergens ten vyff vuiren ende sal altyts een ofte twee vande dryen ter plaetse moeten wesen : terstonts naer het verlaeten vande poortclocke omme de gene die te watere met veerschepen ofte andere aencomende met inlaeten zonder langhe te wachten te gerieven ende zullen van elck persoon naer ’t sluijten vande poorten innegelaten wordende mogen heesschen ende ontfangen eenen stuijver zonder meer/
Daer aen de voorn: zes personen elck op zyn beurte vertrout zullen worden de sleutels van Bontes Poorte ende vande Veersche Poorte dye tot dyen eijnde continuelick zullen blyven in ’t voorss huysken mits dat de voorn: aennemers gehouden zullen wesen eet te doene van de voorss sleutels in geenderley maniere te misbruycken maer volgende dese Instructie tot gerieff vande reysenden man te gebruycken en voorts d’ordonnantie hier op gemaect ende noch te maken te onderhouden als naer behooren/
De voorss aennemers sullen gehouden wesen elcke vuire te beginnen vande thyen tot de vyff vuiren incluys met hun t ween met de clappe omme te gaene te weten vuyt het huysken lancx de wallen tot aende Middelborchsche poorte toe Alwaer den eenen met de clappe zal gaen deur de Nieustrate ende d’ander lancx de Westdyck tot op de marct ende daer by den anderen gecomen zynde sullen wederom saemen gaen de strate lancx tot aen de Veersche poorte ende vande Veersche poorte lancx de de wallen tot in ’t huysken daerse vuyt gecomen sullen syn/
De voorss aennemers sullen gehouden wesen elck met een halve spyse te wachte te comen ende evenwel sal ten overvloede in tvoorss huysken gelaeten worden van stadts weghe eenen musket ofte twee mitsgrs eenen trommel Omme in cas van noode daermede zulcken seyn te doene als den oirboir vereyschen zal mits dat zyluyden gehouden sullen wesen tvoorss geweer en gereetschap gade te slaen/
De voorss aennemers sullen by de Jaere aengenomen ende van hun bedongen loon ontfangen t ‘elcken halff Jare de helft ofte alle vierendeel jaers een vierde paert naer heurluyder keure ende optie /
Men sal de voorss aennemers van stadts weghe versorgen voorden tijt van tvoorss geheele iaer een last torven mitsgrs vyffthien ponden keerssen daermede zy sullen moegen den oirboir doen ende besigen naer heurluyder gelieven daermede zy sullen moeten het geheele iaer toecomen/
Men sal tot dyen eynde het voorss last torffs doen breingen in ’t borgers wachthuys ende daer van mitsgrs van ’t huysken de voorss aennemers de sleutels vergeven Omme daerinne ende vuyt te gaen als henluyden goet duncken en gelieven sal ende alle andre dieder met te doene hebben vuyt te sluyten ende houden/
De voorss aennemers sullen gehouden wesen in cas van absentie deur ziecte ofte andre occasie yemant van heurluyder confreren ter verwillighen heurluyder plaetse voor dyen nacht te bewaren inder vouchen datter naer gestemde vuiren nimmermeer min als drye op de wacht mogen wesen /
Ende ingevalle eenighe faulte bevonden werde tsy in hun te laeten vinden ter gesetter plaetse ende vuire mitsgrs in getale besproken sullen telcken voor yder hooft ende elcke gecomitteerde faulte verbeuren voor d’eerste reyse thyen stuyvers voor de tweede reyse twintich stuyvers ende in cas van vorder faulte zal soo veel aen heur gagie gecort worden als by Burchmrs ende Schepenen vuyt de gelegentheyt vande saecke bevonden zal worden te behooren /
Op alle voorgaende conditien syn aennemers vande voorss wacht gebleven Davit Govertsz Hans Navas/Naeris ? Adriaen Roelants Thobias Jansz Jan Maertsz Adriaen Peens voor vyfftich gulden elck des iaers /
Actum ter presentie van Burchmrs ende Schepenen der stadt Arnemuyden onder de signature vande aennemers Opden IXen Octobris zesthien hondert zeven
Handtekeningen
Quohier tot laste vande borgers omme daermede te vervallen de oncosten vande clappermans gemaect deur authorisatie van Wet ende Raedt by de tegenwoordighe burchmrs Maerten Adriaensz ende Cornelis Wielant Opden IIIIen Decembris 1607
Hughe Marinisz II groote te weecke VIII schelling VIII groote
Merten Jacobsz idem
Claes Cornelisz idem
Merten Laureys idem
Jan Zuerynsz idem
Tanne Jacob met Daniel Lotta idem
Leunis Blaesz III groote XIII schellingen
Cornelis de Metser III groote idem
Heyndric Jansz Bontecoe VIII schelling VIII groote
Theunis Dirricxsz idem
Nederus ? Claes Goedes weduwe IIII groote XVII schelling IIII groote
Meeus Pauwelsz II groote VIII schelling VIII groote
Marie Willems Boone idem
Lynken van Oncle III groote XIII schelling
Jan de Lange idem
Abraham Adriaensz idem
Hans Bouchier II groote VIII schelling VIII groote
Claes Barentsz idem
Davit Legiers idem
De weduwe van Adriaen Cornelis de
Ionge IIII groote XVII schelling IIII groote
Capiteyn Jan Cabbelliau idem
Pieter de Wachter idem
Mr Ingel Jacobsz de Bruyne XIII schelling
Frans de Backer VIII schelling VIII groote
Pieter Cornelis Coe III groote XIII schelling
Martyn de La va/ Lavas ? idem
Vincent van Onderdonc idem
Joris Brechs VI groote XVII schelling IIII groote
Jan de Backer ende zyn sone III groote XIII schelling
Jacob Jansz Boerhaven VIII schelling VIII groote
Wouter Nachtegael IIII groote XVII schelling IIII groote
Denys Bruyselaer II groote VIII schelling VIII groote
Adriaen van Dort met syn sone IIII groote XVII schelling IIII groote
Joris Claesz II groote VIII schelling VIII groote
Samuel La Man ? III groote XIII schelling
Jacob Pietersz Besemaecker VIII schelling VIII groote
Cornelis Legiersz II groote idem
Mr Christoffel Cort III groote XIII schelling
Jan vande Eynde Schoelapper VIII schelling VIII groote
Adriaen Adriaensz Coster IIII groote XVII schelling IIII groote
Pieter Adriaensz Backer III groote XIII schelling
Hans Goris II groote VIII schelling VIII groote
Doen ? Jacobsz II groote idem
Jan van Zwol idem
Toucheyn de Cuyper idem
Cornelis Jansz Huywaert idem
Leyn Leunisz III groote XIII schelling
De br. Jan Spierinck IIII groote XVII schelling IIII groote
Frans Nadael II groote VIII schelling VIII groote
Pieter Cornelis Hose idem
Thomas Cornelis Backer III groote XIII schelling
Heyndric Jansz II groote VIII schelling VIII groote
Pieter Adriaensz van der Goes IIII groote XVII schelling IIII groote
Boudewijn Adriaensz idem
Adriaen Woutersz II groote VIII schelling VIII groote
Govaert Heyndricxsz III groote XIII schelling
Pieter Pachiers II groote VIII schelling VIII groote
Grietken Pieters III groote XIII schelling
Pieter Pieterz Hootkens II groote VIII schelling VIII groote
Grietken Teerlincx III groote XIII schelling
Jan van Gelder idem
Lysbet Bom met haer zone idem
Lenaert Arentsz IIgroote VIII schelling VIII groote
Jan Coy idem
Mayken Theune idem
Herman Pietersz III groote XIII schelling
Adriaen vande Woestyne II groote VIII schelling VIII groote
Dirric Cornelisz idem
De weduwe Rysers IIII groote XVII schelling IIII groote
Wouter Maertensz II groote VIII schelling VIII groote
Jacob van Meurs idem
Leunis Leynsz idem
Jan Willemsz idem
Jan Jansz Burman idem
Pieter Floris idem
Pieter Vermeere XIII schelling
Theophilus Teerlinc II groote VIII schelling VIII groote
Pieter Osteus III groote XIII schelling
Stoffel Govertsz IIII groote XVII schelling IIII groote
Adriaen Spaengnaert VIII schelling VIII groote
Jaquemijnken Reynouts IIII groote XVII schelling IIII groote
Jan Schoore ? II groote VIII schelling VIII groote
Jochem Trente IIII groote XVII schelling VIII groote
Jacob Cornelis II groote VIII schelling VIII groote
De br. Claes Zael IIII groote XVII schelling IIII groote
Jan Mathysz Bom VIII schelling VIII groote
Marinus Cornelis idem
Willem Hos(i)e idem
Jacob Cornelis Paus idem
Reynier Claesz idem
Claes de Vos idem
Anthony Herbrechs III groote XIII schelling
Cornelis Fransz idem
Cornelis Ghoes idem
Pieter Cornelis Keesmer ?? idem
Wouter Lambrechtsz VIII schelling VIII groote
Lieven Cornelis idem
Jan Legiers III groote XIII schelling
Capiteyn Charle Logier IIII groote XVII schelling IIII groote
Ingelbert Courts III groote XIII schelling
Nathaniel van Heusen idem
Nout Adriaensz II groote VIII schelling VIII groote
Willem Michielsz IIII groote XVII schelling IIII groote
Pieter Baltens II groote VIII schelling VIII groote
Jan Mathijsz Ho(i)ufsmit idem
Cornelis Lixe III groote XIII schelling
Dane Cornelis II groote VIII schelling VIII groote
Jan Luytkens idem
Pieter Marinusz idem
Jan Jansz Calle idem
Dirric Barthels idem
Adriaen van de Coolputte idem
Theune Witte idem
Cryn Jansz Nene idem
Daniel Meeus idem
Joris Cornelis panneboeter idem
Adriaen Coetse idem
Matheus de clerc idem
Adriaen Gast II groote idem
Adriaen Cents idem
Cryn Lammensz idem
Baue Jansz idem
Victor Middernacht idem
Lucas de Vriese idem
Michiel de Gelder idem
Adriaen Hughe idem
Aert Dignis idem
Jeman ? Jacobsz idem
Adriaen van Dort de jonge idem
Pieter Oon ? idem
Jan van Brandegem idem
Jan Saligant idem
Lieven Meulemr de jonge idem
Hans Yckerius idem
Carstiaen Groene idem
Lieven de Meulemr doude idem
Jos Pauwels idem
Carstiaen Cornelisz III groote XIII schelling
Willem Pietersz III groote idem
Claes Crynsz VIII schellingVIII groote
Job Blaesz idem
Adriaen Jansz idem
Isaac Liesvelt idem
Jacob de Grave idem
Aert van Meurs idem
Andriaen ? Andriesz Twilt IIII groote XVII schellingIIII groote
Huybrecht Ermken VIII schellingVIII groote
Jacob Claesz idem
Cornelis Cornelisz Cuiper III groote XIII schelling
Adriaen Bakelant VIII schelling VIII groote
Lamme Pauwels idem
Willem Crabdeech idem
Pieter Crynsz idem
Daniel Bruyselaer idem
Jan Pauwels idem
Joos Vermeere idem
Theeus Mathijsz idem
Antheunis Rose idem
Jan Beerens idem
Inventarisnummer 1366 : Memorie van het stadsbestuur aan Johan Melander, secretaris van Prins Maurits van Oranje: hulp gevraagd ; financiele problemen ook door de aanleg van dijken en de fortificatie
In die tijd woedde er ook een pestepidemie
Poincten oft articulen die mynheer Milander op het ernstich verseock van Burchmrs ende Regeerders der stadt Arnemuyden sal gelieven generalick Sijn Excie voor te draegen ……….
Inden eersten dat die Stadt Arnemuyden duer de groote swaere lasten der zeewercken ende die begonste fortificatien die met voorwete van Sijn Excie ende ter ordonnantie vande Heeren Staeten van Zeelandt begonst ende byderhandt genomen is mitsgaders het cesseren van alle neringe binnender stadt de selve Stadt in sulcken soberen staet ende gelegentheit vervallen is datter een merckelicke somme van verinningen ten achteren ende ende op interest lopende is/
Item dat verscheyden gequaelificeerde burgers ende magistraet vander Stadt gestorven ende sommighe vandien tot declinatie ende cleijne middelen gecomen ende oversulcx niet geloovt en syn omme hun particulier credit langer voor de Stadt ( gelyck nu eenighe jaeren herwaerts heeht moeten geschieden) te interponeren
Dat de Stadt duer de sobere Incompste die nu opde helft ja bycans op een derdepaert gecommen is die middel niet en heeft Omme die opgeseijde penningen soo datelicx ende tseffens aff te leggen
Omme nu te voorcommen ende te verhoeden de groote inconvenienten oneere ende schae die daer wt schynen te sullen rijsen ende comen te ontstaene ingevalle daer inne niet promptelijke en werde voorsien Soo is het oodtmoedich versoeck van die van Arnemuyden off Sijne Excie niet geleghen weese ende gelieven souden ute Sijne gewoonlicke goedertierenheijt ende goede affectie die hy altijt tot de voorss Stadt Arnemuyden gedraegen heeft ende omme de plaetse die Sijn Excie Heer Vaeder H. M/S M /saliger memorie ? mijn Heer de Prince van Oraingien gesticht ende van een opene plaetse tot een besloten Stadt gemaect ende met verscheyden schoone ende heerlicke privilegien beghaeft ? heeft in eere te houden een partije /portie ? gelts te furneren : dat tot suyveringhe vande bovenverhaelde lasten geemployeert soude worden
Mits ende welverstaende dat Syn Excie vande voorss te debourseren penningen jaerlycx sulcken redelicken croos soude genieten alst Syn Excie goetduncken ende believen sal/ daer vooren mitsgaders oock voor die capitaele penningen aen Syn Excie verbonden ende te pande gestelt soude worden alle des voorss Stadts middelen ordinaris ende extraordinaris present ende toecommende /
Ende ingevalle Syn Excie geraeder soude vinden ende meer genegen weesen een taemelicken partije van Stadts domeynen absolutelijke te copen tot sulcken somme ten naesten by toe als tot afflossige vande voorss lasten van node soude wesen sijn de voorn van Arnemuyden te vreden daer inne ende in alles te doenen dat Sijn Excie goedt vinden ende gelieven sal te commanderen //
Antwoord van Melander , de secretaris van de prins
Erentfeste : wyse zeer voorsienige ende discrete heeren U E schryven is my wel behandicht ende hebbe dyen volgende Zyne Excie vande twee poincten zoo voor de compagnie soldaten als vande fortificatie der stede van Arnemuyden gesproken dewelcke Zyne Excie goet gevonden heeft daer aff aen myn Heeren de Staten van Zeelandt te schrijven zoo als UE uyt de copie byde missive van Zyne Excie aen UE geschreven zullen connen sien
End indyen ick de voorss stede oft UE int particulier in eenige andere saecken can dienstich wesen zullen deselve my daer toe altyt meer dan willich vinden daer mede ick my dienstelick aen UE goede gratie gebiede.
Godt biddende Erentfeste wyse zeer voorsienige ende discrete Heeren UE in zyne bewaringe te houden.
In sGravenhaghe den IXen January 1602
UE dienstwillige dienaer
Johan Melander
Copie van de missive aan de Staten van Zeeland
Mauritz .. etc ?
Edele erentfeste wyse voorsienige ende discrete besundere goede vrunden
De magistraet der Stede van Arnemuyden heeft ons lestmael in Zeelant wesende soo oock althans clachtelic te kennen gegeven de seer sobere ende cleyne middelen van haerluyder stede ende de groote verminderinge van haerluyder gemeente by gebreck van neringe ende daerbeneffens oock den jegenwoordigen staet vande fortficatie van haerluyder stede dewelck zy ons verclaren sulcx te wesen dat nyet alleen de bewaernisse ende conservatie der voorss stede maer oock des gemeynen landts dienst ende de verseeckerheyt des geheelen landts van Walcheren vereyscht dat sy ten eersten gerepareert worde ende dat zy haer sulcx beswaert ende van alle middelen vuytgeput ende ontbloot vinden dat haerluyden nyet mogelyck is het selve sonder UE assistentie te vol brengen/
Ende alsoo UE genoghsaem kennelick is hoe lichtelycken den vyandt in dese gelegentheyt de voorss stede soude mogen verrasschen ondertusschen sy in dier vougen zoo open ende ongerepareert blyft leggen het welcke nyet alleen tot grote schade ende nadeel van Zeelandt maer oock vande geheele vereenichde provintien soude comen te strecken zoo versoecken wy UE hier mede ernstelyck alle … in consideratie te leggen ende op alsulcke middelen te gedencken daer mede de voorss fortificatien int werck gestelt ende opgemaeckt te mogen worden/ Ende alsoo sy ons daerbeneffens te kennen hebben gegeven dat heur nyet mogelycken is op de wachte te doen versien overmidts de swacheyt van hare borgerye ende ons daeromme versocht heur met een compagnie soldaten te versien omme deses wachte te beter waer te mogen nemen zoo versoecken wy UE insgelycx daer op te willen letten ende heur met eenen compagnie te doen accommoderen daer aen den landen dienst sal geschieden ende alle inconvenienten mede sullen connen voorgecoemn worden hiermede
Edele .. etc ? In sGravenhage
Den VIIIen January 1602
Aende Staten van Zeelant