Zeeuws Archief Gemeente Arnemuiden Inventarisnummer 1384
Samenvatting:
Het eiland Walcheren is ingedeeld in 12 wijken. Elke wijk sorteert onder een kapitein. Onder een kapitein staan 12 Rotmeesters, die op hun beurt zullen waken volgens de "rol"op een wachthuis en schaarwacht als door de Gecommitteerden van de drie steden van Walcheren of kapitein en wachtmeester bescheiden zal zijn.
De wacht wordt gehouden met hun vollen geweer of te paard of te voet in de avond bij zonsondergang . De namen van de wacht worden opgelezen. De wacht duurt tot zonsopgang. Behalve in het geval er een dagwacht gehouden wordt.
Bij nalatigheid: boeten: 10 schellingen voor de eerste keer; de tweede keer het dubbele; de derde keer 2 ponden grooten vlaams en arbitrale correctie.
De aankomende of afgaande schepen moeten in de gaten gehouden worden of er geen vreemd volk aan- of afgevoerd wordt
Niemand is vrijgesteld van wacht. Alleen bij ziekte, buitenslands verblijf of andere voldoende redenen. Daarvan dient kennis te worden gegeven aan de kapitein, luitenant, of andere daartoe lasthebbende. In plaats van de afwezige dient een kloek weerbaar man gesteld te worden. Mannen die 60 jaar zijn of ouder, mogen volstaan met een "goeden weerbaren" man in hun plaats te stellen. Zij blijven verantwoordelijk voor eventuele boeten en andere onregelmatigheden.
De rotmeester wiens wacht het wezen zal dient zich te reguleren naar de kapitein en de wachtmeester wat het aantal lieden paardevolk/voetvolk betreft of dubbele wacht. Eventuele boete 20 schelling en arbitrale correctie.
Zij die wacht hebben, moeten gehoorzaam zijn aan de kapitein, Luitenant of wachtmeester wat betreft rondes te rijden of te gaan; de horens te blazen bij onraad te waarschuwen; boete 20 schelling en arbitrale correctie.
Die de wacht zullen hebben op de Sluis te Welzinge, zullen ryden met twee paarden naar de Nieuwe Haven; en voorby ’t kasteel van Rammekens tot aan het Wachthuis van Rammekens
Die de wacht zullen hebben aan Rammekenshaven zullen ryden met 2 paarden aan ’t Wachthuis van Welzingesluis; en naar de wacht van Kleijenburg
Die de wacht zullen hebben op Kleijenburg, zullen ryden met twee paarden naar de wacht van Rammekenshaven; en tot onder Vlissingen
Die de wacht zullen hebben op de Zwarte Nolle, zullen ryden met 2 paarden tot onder Vlissingen; en met twee paarden tot aan het Wachthuis van Dykshoeke
Die de wacht zullen hebben op Dykshoeke zullen ryden met twee paarden tot aan het Wachthuis van de Nolle; en met 2 paarden tot aan het Wachthuis van Zoutelande
Die de wacht zullen hebben te Zoutelande zullen ryden met twee paarden naar Dykshoeke; en twee naar Westkapelle, beiden aan de Wachthuizen
Die de wacht zullen hebben te Westkapelle zullen ryden met twee paarden naar Zoutelande aan het Wachthuis; en met twee paarden naar Domburg aan het Wachthuis
Die de wacht zullen hebben te Domburg zullen ryden met twee paarden naar Westkapelle aan het Wachthuis en met twee paarden naar het Wachthuis van Oostkapelle
Die de wacht zullen hebben te Oostkapelle zullen ryden met twee paarden naar Domburg en met twee paarden naar den Haak aan de Wachthuizen
Die de wacht zullen hebben op den Haak zullen met twee paarden naar het Wachthuis van Oostkapelle en met twee paarden aan de kapelle by de Landschure
Die de wacht zullen hebben aan de Kapelle by de landschure zullen ryden met twee paarden naar den Haak en met twee paarden naar het Wachthuis aan het Schorre tusschen der Vere en Arnemuiden
Die de wacht zullen hebben tussen der Vere en Arnemuiden aan ’t Schorre zullen rijden met twee paarden naar en voorby der Vere tot aan het Wachthuis van de kapelle en naar en voorby Arnemuiden tot aande Nieuwehaven van Middelburg.
En zullen van verre de paarden volgen twee te voet van de wacht en een zal altyd de schildwacht houden aan de mast of vuurbaken van het Wachthuis.
Op elk wachthuis : 5 horens: de ruiters hebben er een en die te voetgaande een en de schilwacht ook een.
Bij onraad 3 maal de hoorn blazen
Op elk wachthuis een vuurpan met torken: vernemende eenige schuiten die zouden willen aan ’t land komen zullen vuren met een vuurstalle hangende tot boven aan den mast aanbrengen.
Als er 2 of drie schuiten of schepen aan land willen komen het vuur zesmaal op en neertrekken.
Bij onraad snachts de vuurpannen overal op-en neertrekken en de horens overal blazen. Overdag de zeilen op en neerhalen. Seinen geven aan de masten. Ieder moet met zijn compagnie naar de plaats daar hij gesteld is.te paard of te voet. Op de boete van 2 ponden grooten Vlaamsch. Proces als verstandhouding hebbend met de vijand.
Het is strafbaar de meerderen uit te schelden of uit te vloeken: boete 10 schelling en arbitrale correctie. Bij vernielingen of schade toebrengen, de schade vergoeden of repareren en een boete van 10 schelling
Wie gedurende de wacht de Naam Gods misbruikt of God of Zyn Evangelium lastert wordt beboet of gecorrigeerd.
Slapen op de schildwacht, of zijn wapen achterlaten. Verbeurte daarvan; boete van 10 schellingen en arbitralyk gecorrigeerd. Er moet voor een andere schildwacht gezorgd worden op straffe van boete.
Voor de ronde moet de wacht zich savonds op de wacht vinden met behoorlijk geweer bij het wachthuis. Niet onderweg drinken of slapen. Op de verbeurte van zijn wapen en 10 schellingen boete en arbitrale correctie.
Niet voor zonsopgang van de wacht gaan: boete 10 schelling; tweede keer dubbel.
Bij vergeten of overtreden van het wachtwoord: boete 10 schelling en arbitrale correctie
De schildwacht mag tijdens zijn wacht of als hij zijn ronde doet geen ander wapen bij zich hebben dan zijn eigen wapen : boete 5 schellingen.
Vroegtijdig zijn post verlaten of een dienstbevel daartoe van de rotmeester niet opvolgen: bij nalatigheid een boet van 10 schellingen.
De schildwacht mag aan niemand het wachtwoord geven: boete 10 schellingen.
De schildwacht mag geen lawaai maken of bier of wijn doen halen op de boete van 10 schellingen.
De rotmeester moet op zijn post blijven en mag slechts iemand anders laten vervangen dan bij ernstige ziekte of "uit den lande te zyn".
Als een van burgerwachten van welke rang ook maar het wachtwoord is vergeten : bij nalatigheid een boete van 10 schellingen.
"En zoo wanneer de Ronde malkanderen ontmoet, zal de gene het woord ontfangen, die naast zyn corps de guarde of schaarwacht zyn zal "
Wie dronken op de wacht komt, of zich bedrinkt zal verbeuren de boete van 10 schellingen.
Niemand mag zijn roer afschieten of trommel roeren, horens blazen, vuren of zeilen optrekken of alarmteken geven dan in tijden van nood : boet 10 schellingen
Tijdens de wacht moet het roer met scherp geladen zijn. Hun fleschen voorzien van minsten een half pond goed fijn buskruit en een half pond rond gegoten lood en een lont: boet 5 pond bij nalatigheid.
Ook een boete bij onenigheden tijdens de wacht.
Bepalingen omtrent de verdeling van de goederen aangehouden schuiten of ander in beslag genomen "buit" beneden de 50 gulden. De kapitein of wachtmeester doet de verkoping en wat er boven de onkosten overschiet is aan "de gasten over te tellen; mits hebbende (de kapitein) voor zyne moeite den tienden penning".
Van de de inbeslag genomen goederen van boven de 50 gulden. Daarvan zal kennis genomen worden door de gecommitteerden van de drie steden en afrekening gedaan woorden , die daarvan de repartitie zullen doen.
Als onderofficieren geen melding maken van overtredingen of deze niet aangeven, worden hiervoor aansprakelijk gesteld.
Kapiteins die zich hieraan schuldig maken vervallen in de dubbele boete.
Senioren. H.l. genoemd "oude lieden " moeten met de kapitein en wachtmeester overleggen over de vervanging door en huren van een "ander weerbaar persoon " die over een behoorlijk wapen dienen te beschikken.
De overdracht van vuurpannen horens torken en anders en de sleutels van het wachthuis moet op een behoorlijke wijze aan de opvolger van de korporaal of rotmeester geschieden : 10 schellingen.
Niemand, wie hy ook zij, van de wacht niet wezende, mag snachts buiten duinen of dijken zich begeven dan met een brandende kaars in een lantaarn B.v. bij het vissen: tien schellingen boete.
Niemand mag verdachte personen herbergen die proberen naar het buitenland te trekken of proberen goederen of vee heimelijk naar buiten te smokkelen : boet 2 pond vlaams en verder tegen hen geprocedeerd zal worden als "medeverstand met den Vyand hebbende, naar gelegenheid van de zake.
Vreemde personen mogen niet geherbergd worden zonder kennis te geven aan de kapitein, wachtmeester of andere officieren: 10 schellingen boete.
De Officieren zijn verplicht nader onderzoek naar de identiteit van de vreemde personen en ze zo nodig over te leveren aan de Officier van de stad (baljuw)
Ieder die niet instaat is de boeten te betalen zal voor de eerste maal gesteld worden op 3 dagen te water en te brood; voor de 2e maal 8 dagen en voor de 3e maal om gebannen te worden uit den lande.
De Provoost zal alle boeten innen. Er zal sprake zijn van pandhaling en bij het ontmoeten van verzet : gevangenisstraf.
De ene helft van de boeten is voor de wacht en de andere helft voor de wachtmeester en provoost , half om half.
Gedaan te Middelburg in Zeeland, op den 23e Augustus des jaars 1585
Ter Ordonnantie van Zyne Gen. En myne Heeren van denvoornoemden Rade van State:
J.van Langen
ZYNE HOOGHEID, hebbende gezien zekere Ordonnatie op de WACHT ten platten Lande van WALCHEREN, gestatueerd by wylen Zyne Furstelyke Genade den Heere Prinse MAURITS, hoogloffelyker memorie, in dato den 23. Augustus 1585. heeft dezelve geadprobeerd, en adprobeert die mits deze; ordonnerende, dat die praeciselyk gevolgd en onderhouden zal worden. Lastende allen en een’iegelijk’dien het zal mogen aangaan, die naar te komen, en zich naarden inhoude derzelve te reguleren
Gedaan in ’s GRAVENHAGE. Den 9. Mei 1673
G. PRINCE DÓRANGE
Ter Ordnnantie van Zyne Hoogheid
J. HUYGENS
